Kleszcze, pchły i inne pasożyty zewnętrzne - jak ochronić przed nimi Twojego pupila?

Wiosna – czas długo wyczekiwany przez wielu z nas, dla dużej części psów i kotów oznacza okres zwiększonej aktywności oraz częstszego i dłuższego przebywania na świeżym powietrzu. Niestety, jej nadejście oznacza również początek inwazji niebezpiecznych pasożytów zewnętrznych, prawie niewidzialnych, malutkich krwiopijców, czyhających w trawach, na drzewach i krzewach. Mowa tu głównie o kleszczach, ale także pchłach, wszołach, wszach i owadach latających

Kleszcze

Na terenie Europy występuje kilkanaście gatunków kleszczy. Są to pasożyty odżywiające się krwią żywiciela (psa, kota, człowieka i innych ssaków), które pożywiając się potrafią spędzić na jego ciele nawet do 2 tygodni. Są najbardziej niebezpiecznymi pasożytami, ponieważ przenoszą liczne chorobotwórcze bakterie, wirusy, pierwotniaki i nicienie. „Infekcje przenoszone są najczęściej ze śliną kleszcza. Rany spowodowane przez ugryzienia kleszczy mogą zostać zakażone i może dojść do powstania mikro ropni, jako reakcji na aparat gębowy, w sytuacji w której kleszcz usuwany jest na siłę i jego aparat gębowy pozostaje w skórze. Często jest to przyczyną szeregu chorób odkleszczowych”*. Do chorób tych należą m.in. babeszjoza, ehrlichioza, anaplazmoza, borelioza, odkleszczowe zapalenie mózgu i wiele innych. Wszystkie te choroby są bardzo trudne w leczeniu, a niektóre z nich, zbyt późno zdiagnozowane, mogą prowadzić do śmierci. 

Pchły

Pchły to kolejne niebezpieczne pasożyty, na kontakt z którymi narażone są nasze psy i koty. Owady te znoszą jaja poza żywicielem. W mieszkaniach często są to dywany, szczeliny lub posłania zwierząt. Pchły, podobnie jak kleszcze, odżywiają się krwią. Standardową reakcją na ich ugryzienia jest świąd. Jednak u części zwierząt w wyniku ukąszenia dochodzi do powstania reakcji immunologicznej w odpowiedzi na kontakt ze śliną pcheł. Objawia się ona silnym świądem, wyłysieniami oraz obecnością połamanych włosów wśród sierści, grudek oraz rumieniowatych plam i strupków. Pchły są niebezpieczne także z innego powodu. Są nosicielami groźnego dla nas i naszych zwierząt pasożyta wewnętrznego - tasiemca. 

Wszy i wszoły

Wszy i wszoły są bezskrzydłowymi owadami, które odżywiają się złuszczonym naskórkiem (wszoły) lub krwią żywiciela (wszy). Wszoły powodują u zarażonego zwierzęcia uszkodzenia skóry i tzw. wędrujący łupież, prowadząc jednocześnie do świądu i silnego dyskomfortu. Wszy u zwierząt spotyka się na szczęście dość rzadko. Jeśli już się pojawią mogą być przyczyną niedokrwistości. 

Komary

Wszyscy znamy i źle kojarzymy okres, w którym dokucza nam obecność komarów. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, że owady te są uciążliwe również dla zwierząt. Ich ukąszenia rzadko bywają szkodliwe, lecz bardzo nieprzyjemne ze względu na swędzenie wywołane ich śliną. Ukąszone zwierzę (tak samo jak człowiek) drapie podrażnione miejsce wywołując rany i zaczerwienienia, które mogą stać się źródłem wtórnych zakażeń bakteryjnych. 

Jak zabezpieczyć psa i kota go przed pasożytami zewnętrznymi?

Nawet „najczystszy” i najbardziej zadbany, ale niezabezpieczony pies lub kot może niechcący przynieść do domu „pasażera na gapę”. Co więcej, wbrew obiegowej opinii okres, w którym powinniśmy zadbać o bezpieczeństwo naszych pupili nie trwa tylko od wiosny do jesieni. Pchły potrafią bytować w naszym najbliższym otoczeniu przez cały rok, a podczas łagodnej zimy można spotkać także niejednego kleszcze.

Profilaktykę przeciwkleszczową i przeciwpchelną należy więc stosować stale, a mając w domu kilka zwierząt – wszystkie należy zabezpieczać jednocześnie.

Na rynku dostępny jest cały wachlarz preparatów na pchły i kleszcze dla psów. Przyjrzyjmy się im bliżej.

Preparaty typu SPOT-ON (krople)

Popularnym środkiem są preparaty spot-on, które podajemy zwierzęciu bezpośrednio na skórę. Forma aplikacji sprawia, że po nałożeniu lek rozprzestrzenia się po całym ciele zwierzęcia. Substancja zatrzymuje się w warstwach tłuszczowych skóry oraz w mieszkach włosowych, skąd jest nieustannie wydzielana, zapewniając skuteczną ochronę przez kilka tygodni. Należy pamiętać, by zabezpieczane zwierzę nie było tuż po kąpieli, a w sytuacji gdy właśnie je wykąpaliśmy należy odczekać minimum 2 dni przed zakropieniem.

• Prawidłowo zaaplikowane krople na pasożyty chronią zwierzę przez okres do 1 miesiąca przed kleszczami i do 2 miesięcy przed pchłami. Należy więc pamiętać o comiesięcznym zabezpieczaniu naszego pupila.
• Dawkę i rodzaj preparatu należy dobrać do gatunku i wagi zwierzęcia.
• Nie należy „na własną rękę” zabezpieczać zwierząt poniżej 2 miesiąca życia oraz o wadze poniżej 1 kg – w celu dobrania odpowiedniej dawki powinniśmy udać się do lekarza weterynarii.

Preparaty typu spot-on dla kotów

Nigdy nie należy stosować u kotów preparatów przeznaczonych wyłącznie dla psów, gdyż są one dla nich śmiertelnie niebezpieczne! Krople dla kotów oparte są na substancji o nazwie fipronil (Fypryst i Fiprex), lub połączeniu fipronilu i metoprenu (Frontline Combo). Są to jedyne substancje bezpieczne dla kotów. Działają odstraszająco zarówno na pchły jak i na kleszcze, a preparat Frontline Combo o łączonym składzie, ma również działanie jajobójcze.

Preparaty typu spot-on dla psów

Wybór preparatów spot-on dla psa jest znacznie szerszy niż w przypadku kotów. Zacznijmy od kropli jednoskładnikowych na bazie fipronilu (Fiprex i Fypryst), które są podstawowym preparatem zabezpieczającym, często wybieranym dla psów wrażliwych lub ze stwierdzonym uczuleniem na inne środki. Mogą być bezpiecznie stosowane w przypadku psów mieszkających z kotami, które razem śpią, myją się itp., gdyż nie zagrażają ich bezpieczeństwu. 

Alternatywą są zaawansowane preparaty kilkuskładnikowe:

• Advantix
• Frontline Combo
• Frontline Tri Act

Ich złożony skład zazwyczaj wiąże się z większą skutecznością działania i szerszym jego spektrum. Co ważne, poza działaniem biobójczym na samego pasożyta, eliminują też problem jaj, dotkliwy zwłaszcza w przypadku pcheł.

Dla tych, którzy z różnych powodów poszukują rozwiązań najbardziej delikatnych i naturalnych, przeznaczone są krople nie zawierające w swoim składzie substancji biobójczych, a oparte na naturalnych olejkach roślinnych. Są one bezpieczne dla kotów i psów od 1 miesiąca życia, jednak ich działanie polega głównie na odstraszaniu owadów poprzez zapach i gorzki smak. Tego typu preparaty stosujemy u zwierząt nadwrażliwych na wszystkie inne środki, pamiętając, że ich skuteczność może być niższa od preparatów chemicznych.

Ważne! Pod żadnym pozorem nie należy samodzielnie zabezpieczać zwierząt kilkoma preparatami jednocześnie lub stosować środków, których działania nie znamy. Jeśli uznasz, że preparat nie spełnia swojej funkcji, udaj się do lekarza weterynarii w celu dobrania innej substancji.

Jak prawidłowo zaaplikować zwierzęciu krople na pchły i kleszcze?

Skuteczność kropli, w dużej mierze zależy od tego, czy zaaplikujemy je we właściwy sposób. Przyjrzyjmy się więc dokładnie jak to zrobić. 

• Pies lub kot nie powinien być wykąpany w tym samym dniu, w którym planujesz zaaplikować krople. Jeśli został wykąpany – odczekaj minimum 2 dni.
• Jeśli masz taką możliwość, załóż na czas aplikacji rękawiczki ochronne. Kontakt dłoni z preparatem nie jest może bardzo niebezpieczny, ale może wywołać reakcję alergiczną. Jeśli ich nie używasz pamiętaj o umyciu rąk po aplikacji.
• Aby zakropić zwierzę, rozchyl dokładnie jego sierść, tworząc „przedziałek”, dzięki któremu widoczna jest skóra. W przypadku bardzo dużych psów miejsc takich możesz znaleźć kilka – rozpoczynając od skóry między uszami z tyłu głowy, poprzez całą długość kręgosłupa, do momentu, gdy wiesz, że pies nie dosięgnie danego miejsca językiem. W przypadku kota – zwierzęcia dużo bardziej „elastycznego” - krople aplikuj zawsze na karku – w miejscu, w którym kot nie masz szans na zlizanie preparatu. Psom małym i średnim aplikacja w jednym miejscu, również w zupełności wystarczy. 
• Krople wyciskaj, ale nie wcieraj ich, aby nie podrażnić skóry zwierzęcia. Zawsze zużywaj na raz całą dawkę przeznaczoną do wagi swojego pupila. 
• Po nałożeniu preparatu, miejsce aplikacji do paru dni może pozostać tłuste, a futerko posklejane. Nie przejmujmy się tym - gdy preparat wchłonie się całkowicie, nie będzie po nim śladu. Pamiętajmy jednak, by nie dotykać tego miejsca, nie kąpać zwierzaka przez kilka kolejnych dni i ograniczyć dzieciom kontakt z zabezpieczonym zwierzęciem do momentu wchłonięcia się preparatu. Nie należy też wychodzić ze świeżo zakropionym zwierzęciem na spacer podczas ulewy – deszcz może bowiem spłukać zaaplikowaną substancję.
• Jeśli podałeś/aś dany preparat po raz pierwszy, obserwuj przez kilka dni, czy nie występują skutki uboczne, reakcje alergiczne czy inne niepokojące zachowania zwierzęcia.
• Zapisz w kalendarzu datę zabezpieczenia pupila przed pasożytami wewnętrznymi, aby pamiętać o powtórzeniu zabiegu po upływie 4 tygodni.

Obroże przeciwpasożytniecze

Alternatywą dla kropli są obroże przeciwpasożytnicze dla psów i kotów. Ich stosowanie jest o tyle wygodne, że nie musimy pamiętać o regularnym zabezpieczaniu zwierzęcia. Zazwyczaj jest też tańsze niż comiesięczne używanie preparatów typu spot-on. Należy pamiętać jednak, że zwierzę zabezpieczone obrożą musi mieć ją na sobie przez cały czas, nawet w trakcie snu. W czasie noszenia, substancja czynna uwalania się i rozprzestrzenia na skórze i sierści zwierzęcia, działając na pasożyty zewnętrzne w sposób kontaktowy. Obrożę, podobnie jak krople, dobiera się do wielkości i gatunku zwierzęcia.

W przypadku kotów wychodzących bez kontroli, należy zwrócić uwagę, by obroża nie stwarzała ryzyka zawieszenia się zwierzęcia i uduszenia. W tym celu stosuje się obroże z mechanizmem samorozpinającym się lub zakłada się obrożę bardzo blisko ciała, by uniknąć przypadkowego zahaczenia się.

Dla psów dostępne są obroże chroniące przez okres od 3 do 6 miesięcy, takie jak: Sabunol i Kiltix. Obrożą o najszerszym i najdłuższym okresie działania jest Foresto, która chroni psy i koty przed pasożytami zewnętrznymi przez cały sezon (do 8 miesięcy). Substancje w niej zawarte (imidaklopryd oraz flumetryna) działają zabójczo i odstraszająco na roztocza, kleszcze, pchły i owady latające, a także zapobiegają żerowaniu kleszczy na ciele zwierzęcia. Co więcej, obroże te są bezzapachowe i odporne na wodę, a stosować można je bezpiecznie zarówno u psów jaki i u kotów.

Dla kotów i psów możemy zastosować również obrożę nasączoną olejkami eterycznymi, tzw. obrożę biologiczną, która głównie odstrasza owady i zapobiega ich żerowaniu. Taką obrożę warto zastosować, gdy zwierzę ma uczulenie na inne preparaty (pamiętaj jednak, że na olejki też może wystąpić reakcja alergiczna).

Spraye w olejkami eterycznymi odstraszające owady i kleszcze

Wartym uwagi uzupełnieniem profilaktyki jest zastosowanie sprayów z olejkami eterycznymi np. Holista, Pokusa lub Totobi. Aplikowane przed każdym wyjściem wspierają działanie tradycyjnych preparatów lub (w szczególnych przypadkach) stanowią dla nich alternatywę. 

Tabletki - nowe rozwiązanie na kleszcze i pchły

W gabinetach weterynaryjnych już od kilku lat, a w sklepach zoologicznych od niedawna, dostępne są tabletki, które działają zabójczo na pasożyty zewnętrzne podczas ich kontaktu ze skórą zwierzęcia (AdTab Elanco). To metoda bardzo skuteczna, choć niekoniecznie odpowiednia dla każdego zwierzęcia. Dlatego zwłaszcza w przypadku zwierząt starszych i przewlekle chorych, warto skonsultować ją z lekarzem weterynarii. 

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza psu lub kotu?

Żaden, nawet najlepiej dobrany preparat nie daje 100% gwarancji i ochrony przed wbiciem się kleszcza w skórę psa lub kota. Nie zdziw się więc, gdy pomimo zabezpieczenia znajdziesz okazjonalnie na ciele zwierzęcia wbitego pasożyta.

Takiego niechcianego gościa należy szybko usunąć w całości (absolutnie nie smarujemy go olejem, spirytusem czy maścią), najlepiej wykorzystując do tego celu specjalne urządzenie, pomagające zrobić to w sposób bezpieczny i wygodny. Naszym numerem jeden od dawna są kleszczołapki, które pozwalają na łatwe wyjęcie pasożyta nawet przez osobę zupełnie w tym niewprawnej. Zobacz sam jakie to proste.

Jeśli zwierzę było zabezpieczone obrożą lub kroplami, kleszcza często znajdujemy wbitego w ciało już martwego, gdyż substancje zawarte w preparacie bardzo szybko go zabijają. Usunięcie takie kleszcza jest bardzo proste, nie jest on mocno wbity.

Jeśli obawiasz się wyciągania kleszcza samodzielnie (choć wcale nie jest to trudne) poproś o pomoc lekarza weterynarii. Pamiętaj jednak, że czas ma tu ogromne znaczenie. Im szybciej kleszcz zostanie wyjęty, tym mniejsze jest ryzyko, że Twój pupil zarazi się od niego jedną z groźnych odkleszczowych chorób.

Miejsce po usunięciu kleszcza należy zdezynfekować (np. octeniseptem lub spirytusem), a cały zabieg przeprowadzać w rękawiczkach lub ew. po dokładnym umyciu rąk. Przez kolejne kilka dni należy też uważnie obserwować swojego pupila i miejsce po ukąszeniu. W razie pojawienia się odczynu zapalnego (zaczerwienienia) lub zmiany w zachowaniu zwierzęcia należy bezzwłocznie udać się na kontrolę do swojego lekarza weterynarii. 

A co, gdy pies/kot "złapie" pchły?

Co zrobić, jeśli zapomnieliśmy o zabezpieczeniu i zwierzę przyniosło do mieszkania pchły? Im szybciej zareagujemy tym lepiej. Zwierzę należy natychmiast wykąpać z użyciem szamponu zabijającego pchły, np. Francodex, a następnie zastosować jeden ze sposobów zabezpieczenia zwierzęcia przed kolejną inwazją pasożytów. Martwe pchły należy wyczesać specjalnym grzebykiem. 

Preparaty zwalczające pchły w otoczeniu

Nierzadko zdarza się, że po zabezpieczeniu zwierzęcia wydaje nam się, że problem znika, gdy nagle okazuje się, że pchły nadal żyją w otoczeniu. Dzieje się tak, gdy zbyt późno odkryliśmy pasożyty na ciele naszego pupila i zdążyły już one złożyć jaja w naszym domu. Wtedy niezbędne jest zastosowanie środka do ich zwalczania, którym należy spryskać odkurzone wcześniej szczeliny, listwy przypodłogowe, miejsce do spania zwierzęcia i kanapy. Dywany, koce i poduszki należy wyprać. Preparatem dedykowanym usuwaniu pcheł z otoczenia psa i kota jest np. Flee. Efekt jego działania utrzymuje się aż do 8 tygodni.

* Cytaty zawarte w artykule pochodzą z publikacji Europejskiej Rady Naukowej Do Spraw Pasożytów U Zwierząt Towarzyszących „Pasożyty zewnętrzne Część 1: Zwalczanie infestacji owadów pasożytniczych i kleszczy u psów i kotów. Przewodnik 3 - marzec 2009”