Jakie probiotyki wybrać dla psa i kiedy warto je stosować?

Jako psi opiekun zapewne nie raz spotkałeś się z zaleceniem od lekarza weterynarii, aby podawać probiotyk swojemu psu, w szczególności podczas uporczywej biegunki czy w trakcie leczenia antybiotykami. A czy zastanawiałeś się, jaki jest cel probiotykoterapii? Całe sedno tkwi już w samej genezie słowa „probiotyk”, które w tłumaczeniu z języka greckiego oznacza „dla życia”. Wykazano, że probiotyki odgrywają zasadniczą rolę nie tylko w utrzymaniu harmonii jelitowej, ale również ogólnego funkcjonowania organizmu. Można rzec, że są kluczem do zdrowego życia.

Co to właściwie są probiotyki, jakie korzyści płyną z ich stosowania oraz czym należy kierować się przy wyborze preparatu probiotycznego – tego wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu.

Czym jest mikrobiom i dysbioza jelitowa u psa?

Mówiąc o probiotykach należy w pierwszej kolejności wyjaśnić, czym jest mikrobiom jelitowy. To ogół wszystkich bakterii, wirusów, grzybów i innych drobnoustrojów zasiedlających przewód pokarmowy od jamy ustnej aż po okrężnicę. Zarówno jego skład jakościowy jak i ilościowy jest indywidualny dla każdego organizmu. Zmienność ta uwarunkowana jest przede wszystkim rodzajem podawanego pokarmu, jak również wiekiem psa, jego rasą, kondycją jelit czy aktywnością fizyczną.

U psów w mikrobiomie bytuje kilka tysięcy gatunków bakterii należących do kilkuset różnych rodzin. Wśród nich można wyodrębnić bakterie pożyteczne, bakterie oportunistyczne (potencjalnie chorobotwórcze) oraz bakterie patogenne (chorobotwórcze). Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego niezbędne jest utrzymanie równowagi pomiędzy tymi grupami z przewagą bakterii pożytecznych. 

Niekiedy zdarza się, że pod wpływem pewnych czynników (np. stres, choroby jelit, spadek odporności) dochodzi do nadmiernego rozwoju bakterii patogennych i równowaga mikrobiomu zostaje zakłócona. Mowa wówczas o zjawisku zwanym dysbiozą jelitową, który poprzez zaburzenie procesów zachodzących w jelitach wywiera niekorzystny wpływ na cały organizm. 

Czym są probiotyki i jakie są ich funkcje?

Probiotyki to nic innego jak dodatki do karmy zawierające kultury żywych mikoorganizmów – zazwyczaj bakterii, ale również drożdży – oddziałujących pozytywnie na zdrowie gospodarza. Dzięki dostarczeniu z zewnątrz pożytecznych bakterii możliwe jest przywrócenie równowagi mikroflory jelitowej w przypadku wystąpienia dysbiozy. 

Jakie inne korzyści wynikają ze stosowania probiotyków u psa?

• wspomagają trawienie i wchłanianie składników pokarmowych
• stymulują perystaltykę jelit, łagodząc zatwardzenia
• regulują procesy fermentacji, hamując powstawanie wzdęć, gazów i biegunek
• wspierają regenerację nabłonka jelitowego
• zakwaszają środowisko wewnątrz jelit uniemożliwiając rozwój bakterii chorobotwórczych i chroniąc przed zakażeniami
• neutralizują substancje toksyczne
• rozkładają niestrawne składniki odżywcze
• wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego poprzez wytwarzanie neuroprzekaźników (np. GABA, serotonina, dopamina)
• biorą udział w syntezie niektórych witamin, takich jak K, B12, kwas foliowy, biotyna
• działają antyalergicznie 
• obniżają stężenie mocznika (przydatne przy przewlekłej niewydolności nerek)
• modyfikują metabolizm cholesterolu, kwasów żółciowych i lipidów
• stymulują naturalne mechanizmy odpornościowe

Grupy szczepów bakterii i ich zastosowanie w probiotykoterapii psów

Aby uznać dany szczep za probiotyk musi on spełnić szereg warunków, z których najważniejsze to wykazanie pozytywnego działania na funkcjonowanie organizmu. Do najpowszechniejszych mikroorganizmów występujących w probiotykach dla psów należą szczepy bakterii z grupy Lactobacillus, Enterococcus, Bifidobacterium i Bacillus oraz drożdże z grupy Saccharomyces. 

Funkcje prozdrowotne są swoiste dla danych szczepów. Pewne z nich wykazują działanie immunomodulujące poprzez zwiększenie produkcji immunoglobulin A (np. Enterococcus faecium), niektóre hamują wzrost bakterii Helicobacter pylori odpowiedzialnej za rozwój wrzodów żołądka (np. Lactobacillus plantarum), inne zmniejszają poziom histaminy łagodząc objawy alergiczne (np. Bifidobacterium longum), a jeszcze inne inaktywują toksyny produkowane przez bakterie patogenne (np. Saccharomyces boulardii). Dlatego tak ważne jest, aby sięgając po produkt probiotyczny uważnie przeczytać jego skład wraz z zaleceniami producenta. 

Różnica między probiotykiem, prebiotykiem i synbiotykiem 

Probiotyk czy prebiotyk, a może synbiotyk? Choć nazwy te brzmią bardzo podobnie to znaczenie ich jest zgoła różne.

Probiotyki to hodowle żywych bakterii (np. szczepów wymienionych powyżej) o udowodnionym korzystnym działaniu na organizm gospodarza. 

Prebiotyki to frakcje włókna pokarmowego (węglowodany), które nie ulegają trawieniu w przewodzie pokarmowym psa, dzięki czemu stanowią pożywkę i źródło energii dla bakterii probiotycznych. Dodatkowo są zdolne do zmiany pH w jelitach tworząc optymalne warunki do rozwoju dobroczynnych bakterii.

Do najpowszechniejszych prebiotyków stosowanych w karmach i suplementach dla psów należą fruktooligosacharydy (FOS), mannanoligosacharydy (MOS), inulina, pektyna, galaktooligosacharydy (GOS), skrobia oraz beta-glukany. Częstujesz swojego czworonoga marchewką lub jabłkiem? To bardzo dobrze! Produkty te stanowią doskonałe źródło naturalnych prebiotyków. 

Synbiotyki to mieszanki żywych mikroorganizmów ze związkami stanowiącymi dla nich pożywienie. Łączą więc w sobie pozytywne działanie probiotyków i prebiotyków. Z tego powodu suplementowanie synbiotyków jest najkorzystniejszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem w celu wsparcia zdrowia psa

Kiedy wskazane jest podawanie probiotyków u psa i jak długo należy je stosować?

Istnieje wiele czynników prowadzących do zaburzenia równowagi flory jelitowej. Wówczas z pomocą przybywają probiotyki, których zadaniem jest przywrócenie harmonii przewodu pokarmowego i jego funkcjonowania. Pamiętaj jednak, że probiotykoterapia nie zastąpi leczenia celowanego, a stanowi jedynie terapię wspomagającą, dlatego stosuj je zawsze w porozumieniu z lekarzem weterynarii.

Kiedy warto podawać probiotyki psu?

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe (biegunka, zaparcia, wzdęcia, gazy)
• problemy trawienne
• przewlekłe choroby jelit, np. IBD – nieswoiste zapalenie jelit 
• choroby wątroby i trzustki
• stres (podróż, pobyt w psim hotelu, odsadzenie od matki)
• po przechorowaniu lub operacji
• antybiotykoterapia
• obciążenie fizyczne
• alergie i nietolerancje pokarmowe
• inwazje pasożytnicze (glisty, tęgoryjce, lamblie, toksoplazmy) 
• profilaktyczne odrobaczanie
• zmiana diety, niedożywienie, błędy w karmieniu
• chemioterapia
• obniżenie odporności (szczepienie, okres jesienno-zimowy)
• starszy wiek, okres wzrostu

Jak długo stosować probiotyki u psa?

Zalecany czas trwania probiotykoterapii zależy od problemu, z jakim zmaga się pies. 

• w przypadkach ostrych od 1 do 2 tygodni
• przy chorobach przewlekłych nawet do 10-12 tygodni
• podczas podawania antybiotyków przez cały okres terapii i tydzień po zakończeniu
• w celu stymulacji immunologicznej przez kilka tygodni do kilku miesięcy
• przez cały okres rekonwalenscencji po przebytych chorobach i zabiegach
• profilaktycznie kilka dni lub tygodni przed spodziewaną sytuacją stresową

Jaki probiotyk wybrać dla psa?

Aby probiotyk był skuteczny i wywierał korzystne działanie na organizm psa musi być odpowiednio dobrany do jego potrzeb i spełniać szereg wymagań.

Lekarze weterynarii często spotykają się z pytaniem, czy można u psów stosować ludzki probiotyk. Teoretycznie można. A czy będzie skuteczny? Niekoniecznie, ponieważ probiotyki te nie są przystosowane do warunków panujących w psim przewodzie pokarmowym i ich przeżywalność jest znacznie ograniczona. Ponadto probiotyki ludzkie często zawierają substancje smakowe i barwniki, które mogą być toksyczne dla psów. 

Przy wyborze preparatu probiotycznego zarejestrowanego dla zwierząt kieruj się przede wszystkim wysoką jakością produktu. Zawarte w nim składniki powinny być przebadane zarówno w warunkach in vitro (laboratoryjnych), jak i in vivo (na zwierzętach, dla których dany produkt jest przeznaczony). Ważne, by ich właściwości probiotyczne zostały potwierdzone naukowo i zgadzały się z zapewnieniami producenta.

Działanie probiotyku w dużej mierze zależy od szczepu bakterii i jego dawki. Dobry produkt probiotyczny powinien zawierać na opakowaniu pełny opis obejmujący rodzaj, gatunek i szczep bakterii (np. Enterococcus faecium SF68) oraz informację o minimalnej ilości żywych komórek w jednostce CFU. Przy wyborze kieruj się odpowiednim szczepem zgodnie z oczekiwanym efektem działania oraz ilością bakterii – psi pacjent powinien otrzymywać od 1 miliarda do 10 miliardów CFU dziennie.

Kolejnym kryterium przy doborze probiotyku to jego postać. Wybierz taki, który będzie łatwy w podaniu i smakowity dla Twojego czworonoga. Niektóre psy preferują formę płynu lub pasty, inne wolą postać proszku posypanego na karmę. W przypadku mocno opornych psów dobrym rozwiązaniem jest sięgnięcie po smaczki zawierające probiotyki - jak te z serii Brit Raw Treat. 

Który probiotyk dla psa wybrać na jaką przypadłość? - przegląd konkretnych preparatów probiotycznych i synbiotycznych

Wybór preparatu zależy przede wszystkim od wskazania do probiotykoterapii. W PetSmile znajdziesz szeroką gamę produktów synbiotycznych i probiotycznych, pośród których z pewnością znajdziesz odpowiedni dla Twojego psa. 

Czy gotowe produkty probiotyczne można zastąpić naturalnymi źródłami pożytecznych bakterii, takimi jak jogurt czy kiszona kapusta?

Odpowiedź brzmi – nie, nie można. Skład probiotyczny wymienionych produktów spożywczych nie jest dokładnie określony; nie wiadomo również, czy bakterie w nich zawarte są w stanie przetrwać w przewodzie pokarmowym psa. Ponadto przetwory mleczne (jogurt, kefir, maślanka) mogą powodować nietolerancje pokarmowe, a kiszone warzywa (kapusta, ogórki) zawierają duże ilości soli niewskazane dla psów. Zatem, aby probiotykoterapia była skuteczna, należy zawsze sięgnąć po gotowe i przebadane preparaty przeznaczone dla zwierząt.

Jak prawidłowo podawać psu probiotyk?

Dobranie odpowiedniego probiotyku dla psa to połowa sukcesu. Drugą stanowi jego prawidłowe podanie, aby zapewnić maksymalną skuteczność preparatu. W jaki sposób to osiągnąć? Oto kilka wskazówek:

• Probiotyk – niezależnie od postaci – najlepiej jest podawać psu wraz z posiłkiem. Obecność pożywienia w żołądku wpływa na zmniejszenie jego kwasowości, dzięki czemu wzrasta przeżywalność bakterii probiotycznych w przewodzie pokarmowym.
• Probiotyk należy podawać w odstępie minimum 2-3 godzin od antybiotyku. W innym razie działanie bakteriobójcze antybiotyków obejmie również bakterie probiotyczne i terapia okaże się nieskuteczna (zasada ta nie dotyczy preparatów zawierających drożdże, które wykazują naturalną oporność na antybiotyki).
• Najlepszą porą na podanie probiotyku jest wieczór, ponieważ w nocy zwalnia motoryka przewodu pokarmowego, a tym samym zwiększa się możliwość przyklejenia bakterii probiotycznych do nabłonka jelit i jego skolonizowania. 
• Probiotyki w postaci kapsułek można podawać bezpośrednio do jamy ustnej lub ich zawartość wymieszać z mokrym pokarmem. W przypadku psów żywionych suchą karmą przed wysypaniem proszku z probiotykiem należy delikatnie zwilżyć chrupki wodą.
• Preparaty probiotyczne należy zawsze przechowywać zgodnie ze wskazaniem producenta. Niektóre produkty wymagają stałego przetrzymywania w lodówce w celu utrzymania żywotności bakterii, inne mogą być bez obaw przechowywane w szafce, w temperaturze pokojowej.

Probiotyki jako wsparcie w terapii zaburzeń behawioralnych u psów

Mówi się, że jelita to drugi mózg organizmu. Udowodniono, że przewód pokarmowy posiada własny układ nerwowy, który łączy się z mózgowiem za pomocą nerwu błędnego. Jest to tzw. oś jelitowo-mózgowa, która zapewnia bezpośrednią komunikację pomiędzy tymi narządami. A jaki ma to związek z mikrobiotą jelitową? Otóż okazuje się, że niektóre bakterie jelitowe są zdolne do produkcji neuroprzekaźników, takich jak GABA, serotonina, katecholaminy, histamina czy acetylocholina, które wpływają na funkcjonowanie mózgu.

Zatem samopoczucie zależy w dużej mierze od odpowiedniej ilości bakterii jelitowych wytwarzających neuroprzekaźniki. Fakt ten coraz częściej wykorzystywany jest w terapii zaburzeń behawioralnych u psów lękliwych, chronicznie zestresowanych czy nadpobudliwych. Stosowanie psychobiotyków – bo tak nazywane są probiotyki wykazujące korzystne oddziaływanie na zdrowie psychiczne – wpływa znacząco na redukcję stresu, łagodzenie stanów lękowych i stabilizację nastroju zwierzęcia. 

Przykładem psychobiotyku jest szczep Lactobacillus rhamnosus LR06 produkujący GABA (kwas gamma-aminomasłowy), który łagodzi zaburzenia nastroju, obniża poziom odczuwanego stresu, działa wyciszająco i uspokajająco. Efek psychobiotyczny wykazują również Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus reuteri, Lactobacillus helveticus, Bifidobacterium infantis, Bifidobacterium longum oraz grupy Bacillus i Saccharomyces.

Czy probiotyki mogą psu zaszkodzić?

Czy jest to możliwe, aby probiotyki o tak wielu udowodnionych dobroczynnych właściwościach mogły psu szkodzić? Okazuje się, że tak. 

Jak to mówią – co za dużo to niezdrowo. Przedawkowanie probiotyku stanowi najczęstszą przyczynę pojawiania się takich działań niepożądanych jak wzdęcia i dyskomfort brzuszny, ponieważ w wyniku zbyt dużej ilości bakterii dochodzi do wzmożonej produkcji gazu w jelitach. Objawy zazwyczaj ustępują po dostosowaniu odpowiedniej dawki. 

Jak już zostało wspomniane, podawanie psom ludzkich probiotyków nie tylko okazuje się być nieskuteczne, ale również może stać się dla nich szkodliwe ze względu na obecność barwników i substancji smakowych takich jak sorbitol, co wiąże się z ryzykiem wystąpienia biegunek i bolesnych wzdęć. 

Probiotykoterapia jest niewskazana u psów z zaburzeniami prowadzącymi do spowolnienia motoryki przewodu pokarmowego, u których uwolnienie probiotyku zachodzi w początkowym odcinku jelit zamiast w jego dalszym fragmencie. Dochodzi wówczas do nadmiernego rozrostu bakterii w jelicie cienkim i rozwoju jednostki chorobowej zwanej SIBO, która objawia się wzdęciami, pogorszeniem wchłaniania i problemami z wypróżnianiem. 

U psów cierpiących na alergie objawiające się świądem nie zaleca się podawania preparatów probiotycznych zawierających takie szczepy jak Lactobacillus bulgaricus, L. casei, L. brevis i L. reuteri. Bakterie te produkują histaminę, która bierze udział w reakcjach alergicznych, tym samym powodując nasilenie świądu. 

Poważne, ogólnoustrojowe działania niepożądane mogą pojawić się u psów chorujących na nowotwory czy zaawansowane zaburzenia odporności, u których istnieje ryzyko przeniknięcia bakterii probiotycznych z układu pokarmowego do krwioobiegu i wystąpienia uogólnionych zakażeń organizmu. W przypadku takich pacjentów stosowanie probiotyków powinno odbywać się z dużą ostrożnością i pod stałą kontrolą lekarską.