Jak zdrowo karmić psa? Jaką karmę wybrać i jak wyliczyć dawkę pokarmową?

Rynek zoologiczny oferuje opiekunom coraz szerszy wybór produktów dla psów, w tym gotowe rozwiązania żywieniowe w postaci pełnoporcjowych karm suchych i karm mokrych. Takie produkty mają na celu dostarczenie psu wszystkich, niezbędnych składników odżywczych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Aby jednak żywienie karmami gotowymi było dla psa zdrowe, wymaga od opiekuna pewnej wiedzy i świadomości. 

Z tego artykułu dowiesz się na co zwracać uwagę czytają skład karmy dla psa, która karma będzie dla psa lepsza (sucha czy mokra), jak często podawać psu posiłki i jak wyliczyć dawkę pokarmową oraz z jakich akcesoriów do karmienia psa (poza klasyczną miską) warto korzystać. 

Na co zwrócić uwagę wybierając karmę dla psa?

Niezależnie czy wybór padnie na karmę mokrą czy suchą, opiekun powinien prześledzić skład zawarty na etykiecie wybranego produktu. Powinny interesować nas m.in. stopnie przetworzenia pokarmu czy zawartość węglowodanów, o czym szerzej powiemy sobie dalej. Im krótszy, prostszy i bardziej czytelny skład, tym lepiej. Dużym plusem jest możliwość odczytania jaką zawartość procentową poszczególnego składnika zastosował producent. 

• Co oznacza kolejność składników na etykiecie karmy dla psa?

Kolejność składników uszeregowana jest od największej ich zawartości do najmniejszej. Zatem to co jest na początku składu karmy, występuje w największej ilości. W przypadku karm suchych warto zwrócić uwagę na zabiegi takie jak „splitting” polegający na rozbijaniu gruby składników na kilka pozycji. Dzięki temu składniki przesuwają się na dalszą pozycje składu karmy. Ukazują w ten sposób to co konsument chce zobaczyć na początku składu. Podobnym zabiegiem jest używany często zwrot „świeże mięso”, który brzmi atrakcyjnie i od razu przyciąga uwagę opiekuna. Niestety, taki składnik zawiera średnio 70% wody, a w trakcie produkcji karmy suchej traci ją w większości. W efekcie, w produkcie końcowym, ilość mięsa diametralnie się zmniejsza. 

• Jakich karm dla psa należy unikać?

Karmy, które na pierwszym miejscu zawierają m. in. zboża i produkty pochodzenia roślinnego nie będą produktami dobrej jakości. Ostrożnie powinniśmy podchodzić do produktów w których znajdujemy wiele roślin strączkowych jak np. groch czy soczewica. Niektóre psy źle radzą sobie z ich spożyciem, co skutkuje wzdęciami, bolesnością czy gazami. Podobnie z określeniem „produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego”, za którym zwykle kryją się odpady produkcyjne o bardzo złej jakości. 

Karma mokra i sucha – co wybrać dla psa?

• Cechy karmy suchej

Karma sucha dla psa charakteryzuje się niską zawartością wody i wysoką gęstością energetyczną pokarmu, czyli mówiąc potocznie - wysoką kalorycznością. Główną zaletą karm suchych jest wygoda ich podawania oraz niski koszt żywienia pupila. Większość dostępnych produktów charakteryzuje się bardzo dużą ilością węglowodanów. Wiąże się to z procesem produkcji karm suchych, gdzie do powstania chrupka potrzebna jest odpowiednia ilość węglowodanów. Nie licząc wyjątków takich jak np. suki ciężarne, u zdrowych psów brak jest określonego zapotrzebowania na węglowodany. Natomiast ich zawartość w karmach suchych dla zwierzęcia mięsożernego nie rzadko sięga 50% składu lub więcej. W związku z tym diametralnie obniża się poziom białka, który nierzadko wynosi około dwudziestu kilku procent. Minimalna, teoretyczna, zawartość białka w diecie psów dorosłych według wytycznych żywieniowych to 18% w suchej masie (21% przy niższym spożyciu energii). Biorąc pod uwagę różne czynniki jak skrajne temperatury, rodzaj okrywy włosowej, tryb życia czy aktywność fizyczną i stan zdrowia, może się okazać, że to za mało. Pod lupę zawsze musimy wziąć tez jakość białka i jego źródło – te pochodzące z roślin charakteryzuje się chociażby gorszą strawnością. Dlatego w tym wypadku minimum nie powinno stanowić optimum.

• Jak policzyć ile węglowodanów ma sucha karma?

Wyliczając zawartość węglowodanów jesteśmy w stanie oszacować za co dokładnie płacimy – tańszą skrobie czy bardziej pożądane, ale też kosztowne mięso. Z uwagi na fakt, że pies to zwierzę względnie mięsożerne, karma dla zdrowego psa powinna zawierać jak najwięcej składników pochodzenia zwierzęcego, głównie mięsa. Dobra psia karma będzie zawierała do 20% węglowodanów, a pozostałe składniki to głównie białko i tłuszcze. Zwykle mniejszy, bo do kilku procent,  jednak nie mniej ważny, udział karmy stanowią włókno pokarmowe i składniki mineralne. Producenci zwykle nie oznaczają zawartości węglowodanów na etykietach, natomiast można łatwo je wyliczyć korzystając z wzoru:

%WĘGLOWODANÓW = 100% - % BIAŁKA - % TŁUSZCZU - %WŁÓKNA - %POPIOŁU - %WODY

• Czy sama sucha karma będzie dla psa wystarczyjąca?

W większości przypadków, karmy suche to produkty wysoko przetworzone, podlegające wielu etapom obróbki, w tym obróbkom w wysokich temperaturach. Wiąże się to z utratą wielu dobroczynnych składników, ale także powstanie związków toksycznych, negatywnie wpływających na zdrowie czworonogów. Stąd, jeśli karma sucha stanowi podstawę żywienia naszego pupila, warto rozważyć wprowadzenie nawet niewielkiego dodatku mniej przetworzonego pokarmu do diety pupila takiego jak np. suszone czy liofilizowane mięso, świeże owoce i warzywa. Takie rozwiązanie może korzystnie wpłynąć na zdrowie i funkcjonowanie organizmu pupila. 

• Charakterystyka mokrych karm dla psa

Obok karm suchych, innym wyborem jaki ma przed sobą opiekun są karmy mokre. Zasadnicza różnica między nimi to zawartość wody, która w karmach mokrych sięga 70-80% wody, gdzie w przypadku karmy stanowi to średnio 8%.  

W przypadku karm mokrych, wybór może przyprawić o zawrót głowy. Na rynku dostępne są karmy świetnej jakości i o bardzo dobrym składzie, ale także kiepskie produkty. Dobre karmy mokre cechuje przewaga produktów pochodzenia zwierzęcego z wyszczególnieniem wysokiej zawartości mięsa mięśniowego. W tym optymalnie, gdy przynajmniej połowa lub więcej stanowi mięso mięśniowe, pozostałą część podroby. Uzupełnieniem takiej karmy mogą być warzywa i dodatki ziół, owoców czy suplementów. Obok nich nieco słabiej wypadają produkty, które owszem zawierają mięso mięśniowe i podroby, ale pojawia się przewaga podrobów lub brak informacji na temat zawartości mięsa i ilości podrobów. Za kiepskie produkty można uznać te, w których składzie nie znajdziemy mięsa mięśniowego, a producent często używa określenia: „mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego”. Niestety pod takim hasłem może skrywać się składnik o trudnej do ocenie jakości np. tylko i wyłącznie produkty uboczne pochodzenia zwierzęcego typu cała tusza lub jej część, pozostała po oddzieleniu mięsa przeznaczonego na inny cel. 

Oprócz składu surowcowego równie istotny jest skład analityczny, czyli zawartość białka, tłuszczu, węglowodanów, włókna i popiołu surowego. Dobra mokra karma dla zdrowego psa zawiera zwykle około 50% białka w suchej masie, w karmach suchych trudno o taki poziom. Optymalna zawartość tłuszczu to około 25% w suchej masie, jednak wiele psów może mieć odmienną tolerancje udział tłuszczu w diecie i trzeba do tego podejść w sposób indywidualny. Niektóre osobniki dobrze będą radzić sobie z wyższą zawartością, inne będą potrzebować obniżenia poziomu tłuszczu w diecie. Z dużą ostrożnością powinniśmy podchodzić do produktów, które zawierają ponad 30% tłuszczu w suchej masie. Zbyt wysoki poziom może być przyczyną pogorszenia stanu zdrowia pupila w tym nawet zapalenia trzustki . 

• Jak wyliczyć zawartość tłuszczu w suchej masie karmy dla psa?

SUCHA MASA = 100% - % wody (odczytujemy z etykiety)

% ZAWARTOŚĆ TŁUSZCZU (w suchej masie) = % w mokrej masie (odczytujemy z etykiety) / % sucha masa x 100

Przykład:
Karma o wilgotności 80% i 5% tłuszczu 
SUCHA MASA = 100-80=20
Zawartość tłuszczu w suchej masie = 5/20*100 = 25%

• Jak wprowadzić mokrą karmę do diety psa, aby uniknąć problemów ze strony układu pokarmowego?

Wielu opiekunów próbując wprowadzić karmę mokrą, szybko się zniechęca obserwując u swojego psa m.in. rzadkie stolce. Warto zwrócić tu uwagę na kilka kwestii. Wiele karm mokrych zawiera wysoki poziom tłuszczu, który nie będzie tolerowany przez każdego osobnika i może objawiać się rozwolnieniem. Jeśli nie znamy tolerancji naszego psa na poziom tłuszczu lub wiemy, że ma wrażliwy przewód pokarmowy warto wybierać karmy mokre z niższą zawartością tłuszczu, przeliczając ją na suchą masę. Kolejnym powodem rozluźnienia kału jest wysoka zawartość podrobów stąd konieczna weryfikacja ich zawartości w stosunku do mięsa mięśniowego, które powinno stanowić większość składu puszki. Niektóre psy będą dobrze czuły się na karmie nawet z przewagą podrobów, u innych konieczne może nawet całkowite wykluczenie podrobów rób zredukowanie ich do kilku-kilunastu procent.

• Dodatki do karmy, które mogą zaszkodzić Twojemu psu.

W karmie mogą znaleźć się też składniki, których nasz pies nie toleruje, w tym mi.in. zagęstniki, których możemy nie znaleźć na etykiecie karmy. Ta informacja może być szczególnie ważna dla opiekunów czwórnogów z wrażliwym przewodem pokarmowym. Wówczas warto skontaktować się z producentem i dopytać, czy możemy uzyskać informacje na temat ewentualnych zagęstników w karmie. Niestety nie zawsze udaje się zweryfikować wiedzę na ten temat. Można też prześledzić opinie innych opiekunów na temat produktu. 

(Jeśli chcesz dowiedzieć się czy jak łączyć ze sobą różne karmy dla psa przeczytaj także artykuł: "Jak i czy łączyć w psiej diecie karmę mokrą i suchą?")

Ile dziennie powinien jeść pies?

Podstawową zasadą w wyznaczaniu dawki pokarmu na każdym etapie życia psa jest obliczenie jego zapotrzebowania kalorycznego. Będzie ono się zmieniało w zależności od wieku, stanu fizjologicznego, aktywności fizycznej czy przebytego zabiegu kastracji.  Takie wyliczenia są bardzo pomocne, jednak są tylko punktem wyjścia. Zawsze powinniśmy obserwować masę ciała i sylwetkę psa  i ewentualnie korygować wyznaczoną dawkę pokarmu. 

• Jak wyliczyć ile kalorii powinien zjeść pies?

Dzienne zapotrzebowanie na energię metaboliczną, czyli taką jaką pies wydatkuje na podstawowe funkcje życiowe plus całą dodatkową aktywność, określamy jako DER ( daily energy requirement) Do obliczenia  DER konieczna jest znajomość zapotrzebowania spoczynkowego RER (resting energy requirenment). RER mówi nam o tym ile energii potrzebuje organizm do utrzymania podstawowych funkcji życiowych. Żeby obliczyć RER potrzebujemy znać masę ciała zwierzęcia. 

RER = (masa ciała)^0,75 x 70

Żeby obliczyć DER potrzebujemy wyliczonej wartości RER oraz wartość współczynnika k. Współczynnik k uwzględnia wiek, aktywność i stan fizjologiczny zwierzęcia. Jego wartość dla poszczególnych etapów psiego życia znajdziecie poniżej. 

DER = RER x współczynnik K.

Przykład: Dorosły pies kastrowany o standardowa aktywności i prawidłowej sylwetce, 10 kg masy ciała, w wieku 3lat. Wybrana karma mokra zawiera 120kcal/100g.

RER=10^0,75 x 70 =394
DER=394x1,6 = 630kcal

Dzienna dawka karmy = 630*100/120 = 525gramów

Taką dawkę pokarmową rozdzielamy a dzienną ilość posiłków. W przypadku zastosowania smaczków konieczne uwzględnienie ich ilości oraz kaloryczności i odjęcie odpowiedniej ilości karmy, tak by dzienny bilans kalorii wyszedł 630 kcal. Zwykle dopuszcza się aby udział smaczków i gryzaków stanowił do 10% dziennego zapotrzebowania na kalorie.
 
Współczynnik k:

• Psy dorosłe kastrowane = 1,6
• Psy dorosłe niekastrowane = 1,8
• Psy dorosłe otyłe/mało aktywne = 1,4
• Psy dorosłe w trakcie odchudzania = 1
• Psy dorosłe w intensywnej terapii = 1
• Psy dorosłe w okresie rekonwalescencji = 1,2-1,4
• Szczenięta od uzyskania 50% masy ciała dorosłego psa = 3.0
• Szczenięta od uzyskania 50%-80% masy ciała dorosłego psa  = 2.5
• Szczenięta od uzyskania 80-100% masy ciała dorosłego psa = 2,0
• Ciąża pierwsze dwa trymestry = 1,8
• Ciąża trzeci trymestr = 3,0
• Laktacja (w zależności od liczby szczeniąt i czasu jej trwania)= 3.0 - 6.0 i więcej
• Psy trenujące/pracujące lekko = 2
• Psy trenujące/pracujące średnio = 3
• Psy trenujące/pracujące ciężko = 4-8

Ile razy dziennie należy karmić psa?

To jak często karmimy psa zależy w dużej mierze od jego rozmiaru, wieku i stanu zdrowia. U psów ras małych zwykle zalecane są 3-4 posiłki dziennie, w przypadku ras dużych 1-2 zazwyczaj są wystarczające. W przypadku zwierząt chorych i wymagających specjalnego podejścia, system karmienia powinien być dobrany indywidualnie przez lekarza weterynarii lub dietetyka.  

Jeśli przy założonych porach karmienia, pojawiają się białe lub żółte wymioty i ma to miejsce dłuższy czas po posiłku, może to oznaczać, że odstęp między karmieniem jest zbyt długi. Są to tzw. wymioty głodowe, przy których wystąpieniu skrócenie odstępu między posiłkami jest wystraczające by ustały. 

Pamiętamy też by posiłki nie były podawana zaraz przed i po intensywnej aktywności fizycznej, szczególnie u ras dużych narażonych na skręt żołądka.

Różne rodzaje misek dla psów – którą z nich wybrać?

Nie tylko skład karmy, ale też sam sposób jej podania może być istotny dla psa. W wielu przypadkach sprawdzi się klasyczna miska dla psa o stabilnym podłożu - nie szurająca, nie tłukąca się, z odpowiedniego materiału. Warto rozważyć tutaj miski ceramiczne lub ze stali nierdzewnej.

W przypadku psów u których tempo jedzenia jest bardzo szybkie, warto rozważyć miski spowalniające, maty do lizania czy maty węchowe. Tak podany pokarm może skutecznie spowolnić tempo jedzenia, niwelując połykanie powietrza i brak gryzienia pokarmu. Dodatkowo może być to świetne narzędzi urozmaicające pobranie pokarmu. 

• Jak prawidłowo korzystać z zabawek na jedzenie i misek spowalniających dla psa?

Na rynku odstępnych mamy już wiele produktów, które urozmaicają psom pobieranie pokarmu. Część z nich lepiej sprawdzi się przy pokarmach mokrych np. mata do lizania, inne przy suchych – np. materiałowe maty węchowe. Niektóre z nich nadaję się nawet do mrożenia, co można wykorzystać w upalne dni. To na co konieczne musimy zwrócić uwagę to poziom trudności pozyskiwania pokarmu. Jeśli na starcie zaproponujemy czworonogowi zbyt bardzo skomplikowany problem do rozwiązania może wywołać stres i szybkie zniechęcenia pupila. Zawsze warto zaczynać od akcesoriów prostych w obsłudze dla psa i stopniowo podnosić poprzeczkę. 

Pamiętajmy natomiast, że szybkie tempo jedzenia może mieć różne podłoże, w tym zaawansowane problemy behawioralne. Wprowadzanie takiego narzędzia, bez analizy problemu i konsekwencji może prowadzić do frustracji zwierzęcia i nasilaniu problemu. A to może się wiązać ze gryzieniem, a nawet zjedzeniem elementu zabawki, co może być niebezpieczne dla zdrowia i życia pupila. Z tego powodu zawsze kontroluj psa w czasie posiłku, a jeśli masz wątpliwości po jakie akcesoria do karmienia psa sięgnąć nie wahaj się poprosić specjalisty o radę.