Jak przygotować gotowany odpowiednik diety BARF dla psa?

Gotowany odpowiednik BARFa to dobry wybór dla wszystkich psów mających ogólnie problemy z układem trawiennym, a nierzadko także pierwszy krok opiekunów, którzy nieśmiało przymierzają się do karmienia psa dietą surową. Jak i kiedy warto żywić psa gotowanym odpowiednikiem diety BARF? Na co zwrócić szczególną uwagę, jakie suplementy do diety BARF stosować i wreszcie - jak łagodnie przejść z diety gotowanej na surową?

U jakich psów sprawdzi się gotowany odpowiednik diety BARF?

BARF, czyli dieta surowa jest najlepszym wyborem w odniesieniu do diety psów. Składniki są nieprzetworzone, naturalne. Dostarczają nie tylko związków odżywczych – związki te są w aktywnej i odpowiedniej formie, co pozwala organizmowi na pełne ich wykorzystanie. Jednak nie każdy pies może być na diecie surowej ze względów zdrowotnych. Nie każdy opiekun jest też w stanie od razu wskoczyć na głęboką wodę i karmić swojego przyjaciela w taki sposób. W takich przypadkach stosuje się gotowany odpowiednik diety BARF, czyli dietę domową, gotowaną, przygotowywaną na zasadach diety surowej.

(Lęki, własne przekonania oraz brak zdecydowania opiekuna to bardzo istotne argumenty za wprowadzeniem diety gotowanej. Moje doświadczenie jednak podpowiada, że większość takich osób w którymś momencie jednak podejmuje świadomą decyzję o zmianie diety na surową).

Istotną grupę stanowią psy z problemami zdrowotnymi, u których dieta surowa nie sprawdzi się. Trzeba jednak te psiaki karmić w sposób zapewniający zaspokojenie potrzeb na składniki odżywcze, często tak modyfikując dietę, aby wspierać organizm w procesie zdrowienia. Gotowany odpowiednik BARFa będzie dobrym wyborem dla wszystkich psów mających ogólnie problemy z układem trawiennym. Zaliczymy tu wszelkie enteropatie na dowolnym tle (zaburzenia pracy żołądka i jelit na tle przewlekłej infekcji pasożytniczej, alergii oraz nietolerancji, SIBO, IBD). Gotowany odpowiednik diety surowej doskonale sprawdza się u psów z zapaleniem trzustki, chorobami wątroby, zaawansowaną niewydolnością nerek.

Wiele zaburzeń trawienia i wchłaniania ma charakter przejściowy i szybka reakcja pozwala na pełne przywrócenie prawidłowej pracy układu pokarmowego i powrót do diety surowej. Jednak u niektórych zwierząt, szczególnie w przypadkach gdy problem trwa miesiącami lub latami ale przede wszystkim u tych, u których czynnik patologiczny uniemożliwił prawidłowe dojrzewanie funkcji żołądka i jelit w okresie szczenięcym, gotowany odpowiednik BARFa pozostanie jedynym wyborem.

Zasady komponowanie posiłków w gotowanym odpowiedniku diety BARF dla psa

W diecie gotowanej, podobnie jak w surowej wykluczamy produkty zbożowe. Nie stosujemy więc makaronów, ryżu, różnych płatków w tym owsianych. Nie potrzebujemy wypełniaczy. Sytość osiągamy przez zaspokojenie potrzeb na składniki odżywcze (odżywienie) a nie poprzez wypełnienie żołądka (karmienie).

Podstawą diety gotowanej u zwierząt zdrowych są produkty zwierzęce – mięso, podroby, jajka, tłuszcz zwierzęcy. Warzywa stanowią niewielki dodatek – podobnie jak w diecie surowej do 20%. Podroby ogółem (wątroba, serce, płuca i nerki) stanowią do 20% masy pokarmu, a mięso z tkankami przynależnymi (tłuszczem, ścięgnami, błonami łącznotkankowymi) 60%. W diecie gotowanej nie podajemy kości. Zastępujemy je suplementem wapnia.

W grupie warzyw unikamy łodyg, liści, warzyw z grupy krzyżowych (kapusta, kalafior, jarmuż, brokuły, brukselka, kapusta nie kiszona), strączkowych i motylkowych. Podstawę stanowią bulwy i korzenie (marchewka, korzeń pietruszki, bulwa selera, burak, batat) z dodatkiem dyni, cukinii, pomidora (bez skórki). Możemy psu podawać także owoce takie jak jabłka, gruszki, owoce jagodowe (jagody, borówki amerykańskie, maliny, jeżyny), brzoskwinie, śliwki, banany, arbuza.

U psów zdrowych, jeżeli warunki na to pozwalają (pies chętnie zjada owoce i warzywa), podobnie jak w diecie surowej stosujemy rozdzielność. Składniki roślinne podajemy w osobnym posiłku. W przypadku zwierząt chorych, które wymagają redukcji poziomu tłuszczu w diecie, u których nie ma miejsca na odmowę jedzenia warzyw, łączymy mięso z warzywami w jednym posiłku.

Udział produktów roślinnych zależny jest od poziomu tłuszczu w pokarmie. Zwierzęta, u których trzeba zredukować poziom tłuszczu w diecie, powinny mieć w diecie podwyższony udział warzyw. W skrajnych przypadkach poziom ten sięgnie nawet 60%.

Jak należy gotować składniki i jak mocno je rozdrabniać?

Kolejnym istotnym punktem jest czas gotowania i stopień rozdrobnienia pokarmu. U zdrowych psów czas gotowania może być krótki a elementy zwierzęce w środku półsurowe. Mięso i podroby można podawać w kawałkach większych lub mniejszych a warzywa starte. U psów z problemami zdrowotnymi pokarm musi być maksymalnie delikatny, łatwostrawny i nie powodujący mechanicznych podrażnień śluzówek żołądka i jelit ze stanami zapalnymi. U takich zwierząt produkty powinny być gotowane tak długo jak jest to potrzebne do uzyskania stanu ugotowania i miękkości, a dieta powinna być zblendowana na gładko. Jedzenie powinno być podawane lekko ciepłe. Pokarm powinien wspierać a nie obciążać – posiłki powinny być podawane często, ale małymi porcjami (3-5 razy na dobę).

Suplementacja wapnia w gotowanym odpowiedniku diety BARF

Suplement wapnia w diecie gotowanej jest obowiązkowy. Ma on na celu zrównoważyć fosfor znajdujący się na wysokim poziomie w produktach zwierzęcych i roślinnych i wyrównać stosunek wapnia i fosforu do zakresu, w którym organizm ma możliwość regulacji wchłaniania. Mamy do wyboru 4 suplementy. Trzy z nich to różne formy węglanu wapnia: czysty węglan wapnia, wapń z algi czerwonej oraz mączka ze skorupek jaj. Dawka dla wszystkich 3 jest taka sama i wynosi 7-8g na kilogram POKARMU. Czwarty suplement to czysty cytrynian wapnia. Jego dawkowanie jest wyższe (wynika z niższego poziomu samego wapnia) i wynosi 10-11 g na kilogram pokarmu.

Bardzo ważne jest, aby dawkę suplementu wapnia obliczać prawidłowo. Dawka ta dotyczy pokarmu całościowo czyli produktów zwierzęcych i roślinnych zsumowanych. Dawkę suplementu wapnia należy obliczać na podstawie masy pokarmu surowego. Podczas gotowania, zarówno produkty zwierzęce jak i roślinne ulegają odwodnieniu a ich masa zmniejsza się. Musimy zatem ważyć produkty przed włożeniem do garnka.

Suplement wapnia wybieramy odpowiednio do stanu zdrowia zwierzęcia. U psów z zapaleniem żołądka i jelit nie sprawdzi się cytrynian wapnia i mączka ze skorupek jaj. Zwierzęta z zapaleniem trzustki źle reagują na cytrynian wapnia. U alergików na diecie eliminacyjnej nie wolno sięgać po mączkę ze skorupek jaj przynajmniej do czasu gdy potwierdzimy w testach, że proteiny jajka kurzego nie są alergenem. U zwierząt zdrowych wybór suplementu wapnia opieramy na preferencjach psa oraz swoich własnych.

Najbogatszym pod względem składu jest wapń z algi czerwonej. Czerpany ze złóż mineralnych powstających po zwapnieniu i obumarciu Lithothamnium calcereum jest produktem niezwykle złożonym pod względem pierwiastków (w tym pierwiastków śladowych). Wysoki poziom magnezu powoduje, że staje się suplementem zarówno wapnia jak i magnezu.

Suplementacja tauryny w gotowanym odpowiedniku diety BARF 

Obróbka termiczna powoduje straty w zakresie składników odżywczych. Szereg związków termolabilnych ulega rozkładowi. W konsekwencji w diecie gotowanej zakres suplementów rozszerza się a dawki suplementów (także tych stosowanych standardowo w diecie surowej) należy wyliczać bardzo skrupulatnie.

Bardzo istotnym związkiem, którego straty podczas gotowania ocenia się na ponad 70% jest tauryna. Jej dietetyczne niedobory prowadzą do chorób serca, osłabienia pracy wątroby i trzustki. Osłabienia wydajności procesu trawienia tłuszczów. U psów kwasy żółciowe niezbędne do emulgacji tłuszczów (wydajność trawienia, wchłaniania i wykorzystania lipidów zależne są od stopnia emulgacji tłuszczów pokarmowych w dwunastnicy) wymagają do aktywności bezwzględnie sprzęgania z tauryną. Psy są zdolne do biosyntezy niewielkich ilości tauryny z metioniny i cysteiny pochodzących z pokarmu. Jednak biosynteza ta jest często niewystarczająca. Ponadto zarówno metionina jak i cysteina są aminokwasami termolabilnymi (wrażliwymi na temperaturę). Wchodzą także w reakcję nieezymatycznej glikozylacji białek (reakcja Maillarda) dając produkty szkodliwe dla organizmu. Reakcja Maillarda w głównym stopniu jest reakcją między aminokwasami (metionina, cysteina, lizyna) a cukrem redukującym (glukozą). Tempo i wydajność reakcji zwiększa się pod wpływem gotowania w obecności wody. Z tego też względu produkty zwierzęce i roślinne gotować powinniśmy w osobnych garnkach.

Minimalna suplementacja tauryny u psów zdrowych w przypadku diety gotowanej wynosi 40mg/kg mc. U psów z zapaleniem trzustki lub problemami z wątrobą oraz zdiagnozowanymi zaburzeniami pracy serca dawka rośnie do minimum 50-60mg/kg mc. Należy pamiętać aby tauryna była dobrze rozpuszczona w pokarmie. W przeciwnym razie może podrażniać jelita. Bardzo ważne jest, aby nie dodawać jej do gorącego pokarmu zaraz po ugotowaniu (jest wrażliwa na temperaturę) ani nie przegrzewać jedzenia z dodaną wcześniej tauryną, wyjętego z lodówki i podgrzewanego przed podaniem psu.

Jak suplementować kwasy tłuszczowe Omega-3 w gotowanym odpowiedniku diety BARF?

Niezwykle istotna w diecie gotowanej jest suplementacja nienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny omega-3. Podczas gotowania nienasycone kwasy tłuszczowe ulegają utlenianiu. Poziom omega-3 w diecie wyrównamy olejem z łososia lub innych ryb dzikich, tranem (przede wszystkim źródło witamin D i A) oraz olejem z kryla. Dawka kwasów omega-2 u zdrowego psa powinna zawierać się w zakresie 120-150mg/kg mc. Kwasy omega-3 należy zliczać łącznie we wszystkich stosowanych olejach.

Ilość tranu (olej z wątroby dorsza) wyliczamy według dawki witaminy D (40 IU/kg mc). Częstotliwość podawania tranu zależy od obecności wątroby i nerek w pokarmie. Przy ich braku tran podajemy codziennie, przy ich obecności 3 razy w tygodniu. Omega-3 do pełnej dawki dobowej uzupełniamy olejem z łososia lub innych ryb dzikich.

Przykład: pies o wadze 10kg.

Dawka tranu: 10kg pa x 40IU wit D = 400

400 / poziom witD w 1 g tranu (dla oleju Holista 133) = 3g = 2 pompki (1 pompka = 1.5g)

Poziom omega-3 w wyliczonej dawce tranu to 3 x 250 (poziom omega-3 w 1 g tranu Holista) = 750mg

Dobowa dawka omega-3 to: 10kg psa x 120 = 1200

1200 – 750 (poziom omega 3 w wyliczonej dawce tranu) = 450mg

450 / 356 (poziom omega 3 w 1 g oleju Holista Omega3 Fish Oil – olej z ryb dzikich) = 1.26 g . Po zaokrągleniu do pełnych pompek 1.5g = 1 pompka. Po zaokrągleniu bezpiecznie mieścimy się w zakresie do 150mg omega3 / kg mc/dobę.

Jeżeli włączymy do diety także olej z kryla bogate źródło astaksantyny, która zaleca jest przede wszystkich w chorobach serca, nerek, w zaburzeniach neurologicznych, u psów sportowych i pracujących, dawkę oleju omega-3 obniżamy o ilość omega-3 znajdujących się w oleju z kryla.

Inne suplementy w gotowanym odpowiedniku diety BARF

Pozostałe suplementy stosowane w gotowanym odpowiedniku diety BARF u psów zdrowych pozostają niezmienne. Są nimi drożdże piwne, algi morskie oraz hemoglobina. W przypadku alergii na któryś z suplementów należy go odstawić z diety bezwzględnie.

U zwierząt, u których decydujemy się na stosowanie gotowanego odpowiednika diety surowej dodatkowo stosujemy wsparcie zapewniające działanie przeciwzapalne oraz regenerację. W przypadku chorób układu pokarmowego (żołądka i jelit) włączamy dodatkowe wsparcie w postaci kwasu masłowego, kaprylowego, MSM oraz małża nowozelandzkiego. W przypadku chorób wątroby wyciągi z ostropestu plamistego, SAM-e, cholinę oraz ornitynę. Zakres i kompozycja dodatków wspierających powinny być dobrane w oparciu o wyniki badań laboratoryjnych oraz obrazu usg po konsultacji z lekarzem weterynarii oraz dietetykiem.

Jak przejść z gotowanego odpowiednika BARF na BARF, czyli dietę surową?

Czasem sytuacja zdrowotna psa zmusza opiekuna do chwilowej tylko zmiany diety z surowej na gotowaną. Czas stosowania takiej diety zależeć będzie od intensywności i rozległości problemu i trwać może nawet kilka miesięcy. Powrót do diety surowej możliwy jest dopiero po zaniku stanu zapalnego w żołądku i jelitach (kontrolne usg), zaniku objawów choroby, stabilizacji stanu zwierzęcia i wyrównaniu parametrów w badaniach z krwi. Bardzo istotna jest także kontrola poziomu folianów oraz witaminy B12. Powrót na dietę surową to proces powolny i wielostopniowy polegający na powolnym zwiększaniu wielkości cząstek pokarmu oraz stopniowym skracaniu czasu gotowania.