Czym jest dieta BARF dla psa i co powinieneś o niej wiedzieć na początek?

Dlaczego warto karmić psa dietą surową? Od jakiego wieku szczeniak może być na BARFie? A co z seniorami i psami chorymi? Czy kości są niezbędnym składnikiem diety? Czy i jakie suplementy podawać psu? I wreszcie - czy BARF dla psa to droga dieta? Jeśli dopiero rozważasz lub właśnie zaczynasz stosować dietę BARF u swojego psa zapewne masz wiele pytań. W tym artykule znajdziesz na nie proste i jasne odpowiedzi, które gładko wprowadzą Cię w BARFowy świat. 

Czym jest dieta BARF dla psa?

Biologicznie odpowiednia dieta (BARF) to dieta oparta na produktach surowych, jak najmniej przetworzonych. Podstawą w tym sposobie żywienia są produkty zwierzęce – mięso, podroby, kości, tłuszcz zwierzęcy, ryby, jajka. Małym dodatkiem są warzywa i owoce. Co istotne, żywiąc psa w ten sposób nie podajemy produktów zbożowych ani ziaren. Bardzo ważnym elementem diety są suplementy do diety BARF będące naturalnymi dodatkami stanowiącymi źródło pierwiastków i związków koniecznych do zbilansowania pokarmu

Jakie korzyści zdrowotne płyną z karmienia psa dietą surową?

Korzyści płynące z diety surowej są niewątpliwie głównym argumentem pozwalającym opiekunowi podjąć decyzję o stosowaniu takiej właśnie diety u ukochanego zwierzaka.

Produkty, które podajemy psu są surowe, nie przetworzone a zatem bogate w składniki pokarmowe (makro i mikro). Przede wszystkim jednak składniki te są naturalne, aktywne i doskonale strawne, wchłanialne a co za tym idzie, łatwo wykorzystywane w szlakach metabolicznych organizmu.

Naturalność diety surowej jest przeciwieństwem ultra przetworzonych karm komercyjnych fortyfikowanych związkami syntetycznymi. Przykładem mogą być takie związki jak selenin sodu, jodek potasu czy siarczan miedzi oraz siarczan żelaza. W naturze związki te nie występują ani w ciałach zwierząt ani w organizmach roślinnych. Prawidłową naturalną formą dla selenu są chelaty aminokwasowe (selenometionina i selenocysteina), dla jodu – jod elementarny oraz jony: jodkowy lub jodanowy. Miedź zarówno w organizmach zwierzęcych jak i roślinnych występuje w postaci chelatów aminokwasowych a najbezpieczniejszym i najefektywniej wykorzystywanym przez organizmy psów i kotów źródłem żelaza są barwniki hemowe (hemoglobina oraz mioglobina). Istotne różnice dotyczą także witamin. Podczas gdy w naturalnych pokarmach znajdziemy 3 formy aktywne wit. B12 (hydrosy-, metylo-, oraz adenozynokoblaminę), karmy komercyjne zawierają syntetyczny analog – cyjanokobalaminę (ta forma wit B12 jest syntetyzowana wyłącznie przez sinice). To samo dotyczy folianów. W pokarmach naturalnych występują w postaci tetrahydrofolianów podczas gdy karmy są wzbogacane kwasem foliowym (kwas pteroilomonoglutaminowy).

Związki syntetyczne są tanie i trwałe. Są dobrze wchłaniane ponieważ organizm nie rozpoznaje ich w sposób prawidłowy (omijają mechanizmy regulacji wchłaniania). Łatwo je przedawkować. Nie przynoszą korzyści zdrowotnych. Po wchłonięciu wymagają wielu przekształceń, co pociąga za sobą zużycie ogromnej ilości energii i zasobów. Po przekształceniu powstają metabolity wymagające usunięcia. Przeciążane są nerki oraz wątroba. Wiele z nich blokuje wchłanianie form naturalnych. Na przykład syntetyczny kwas foliowy otrzymywany w wysokich dawkach w pokarmach fortyfikowanych blokuje wchłanianie tetrahydrofolianów z produktów podawanych zwierzęciu dodatkowo. Wydajność przekształceń do formy wymaganej jest niska i mało wydajna i finalnie przy wysokiej podaży kwasu foliowego w rzeczywistości organizm ma niedobory wit. B9.

Nadmiary syntetycznych analogów i równoległe niedobory aktywnych metabolicznie form prowadzą do zaburzeń szlaków metabolicznych i finalnie do rozwoju wielu chorób – deficyty immunologiczne, procesy autoagresji immunologicznej, permanentne stany zapalne uszkadzające tkanki, postępująca niewydolność narządów oraz choroba nowotworowa i zaburzenia pracy układu neurologicznego. Niestety także przyspieszenie starzenia organizmu na tle wysokich poziomów finalnych i pośrednich produktów reakcji nieenzymatycznej glikozylacji białek oraz ilości wolnych rodników tlenowych, z którymi organizm przestaje sobie radzić.

Naturalny, nie przetworzony lub nisko przetworzony pokarm dostarcza związków wydajnie wykorzystywanych. Zapewnia dobre odżywienie organizmu. Hamuje i redukuje ryzyko wystąpienia wielu chorób. Wypadkową dobrego odżywienia organizmu, prawidłowego metabolizmu i naturalnych mechanizmów regulacji jest to wszystko co widzimy na zewnątrz psa. Błysk w oku, stabilność psychiczna, chęć do aktywności i duża wydolność fizyczna. Piękne, gęste, mięsiste i lśniące futro dopełniają obrazu.

Dobre odżywienie organizmu to zdrowa skóra radząca sobie doskonale z mikroorganizmami (nie zawsze przyjaznymi), które ją próbują zasiedlić. Zdrowa skóra jest czysta i nie wydziela przykrego zapachu. Stan odżywienia wpływa na pracę układu immunologicznego. Pies jest mniej podatny na infekcje wirusowe, bakteryjne, grzybicze oraz pasożytnicze. Jest po prostu zdrowszy.

Od jakiego wieku szczeniak może być na diecie BARF?

Tak naprawdę surowe mięso można podawać od razu podczas przechodzenia z mleka matki na pokarm stały. Proces tego przechodzenia jest rozciągnięty w czasie. Bardzo często w hodowlach barfowych matka przynosi swoim dzieciom do kojca pokarm w swoim brzuchu. Podobnie jak to się dzieje w naturze, pierwszym czego próbują szczeniaki jest właśnie zwrócone z żołądka mięso. Nierzadko już 3 tygodniowym psim dzieciom suka przynosi kawałki swojego jedzenia w pysku. Co ciekawsze maluchy doskonale rozpoznają takie dary jako pokarm i rzucają się na takie kawałki jak małe piranie. Nie trzeba ich przekonywać dostawiając do miski lub smarując im pyszczki i podając na palcu.

Czy starszego psa można przestawić na BARFa?

To czy starszego psa można przestawić na dietę surową zależy od tego jak bardzo jest wiekowy i jak wygląda stan jego zdrowia. Starsze psy oprócz schorzeń typowych dla wieku, zazwyczaj mają mniejszą wydajność procesów trawienia i wchłaniania. Dieta surowa wymaga sprawnego układu pokarmowego i taka zmiana może się nie udać. W przypadku psów sędziwych zazwyczaj zalecam łatwiej strawną i delikatniejszą dietę gotowaną. Osłabione procesy regeneracji mogą być niewystarczające do ustabilizowania układu pokarmowego zdestabilizowanego na skutek negatywnej reakcji na pokarm surowy.

Istotny jest fakt, że psy prowadzone na prawidłowo skomponowanej diecie surowej mogą na niej pozostać aż do końca swojego życia pod warunkiem utrzymania w zdrowiu wątroby, nerek, trzustki oraz układu pokarmowego.

Dlaczego dieta surowa dla psa wymaga suplementacji?

Suplementacja jest bardzo istotną częścią diety surowej. Uzupełnia w diecie wszystkie niedobory wynikające ze sposobu chowu i żywienia zwierząt rzeźnych. Pamiętajmy, że współczesna hodowla odbywa się w zamkniętych budynkach a pasza jest stworzona tak, aby zwierzę rosło szybko i tanio czyli tak, aby uzyskać jak najwyższe zyski. Nie ma znaczenia czy krowa ma krzywe nogi a ptaki lśniące pióra. Nie mamy także dostępu do wszystkich części potencjalnej „ofiary”. Tego wszystkiego co pozostaje po obróbce poubojowej a co nie nadaje się do spożycia przez człowieka, nie da się kupić legalnie w sklepie. Suplementy uzupełniają te wszystkie braki. Gdybyśmy mogli karmić całymi ciałami zwierząt żyjących w sposób naturalny, suplementacja nie byłaby konieczna.

Jakie suplementy muszą pojawić się w diecie BARF dla psa?

Suplementy można podzielić na dwie grupy: podstawowe (obowiązkowe) oraz dodatkowe. Zależnie od stanu zdrowia, rasowych predyspozycji do chorób oraz indywidualnych potrzeb niektóre suplementy z listy dodatkowych (opcjonalnych) należy włączyć do grupy pierwszej (podstawowych i obowiązkowych).

Grupa suplementów obowiązkowych obejmuje dwa oleje: źródło witaminy D (tran czyli olej z wątroby dorsza) oraz źródło nienasyconych kwasów z rodziny omega 3 (olej z łososia lub dzikich ryb). Kolejnym suplementem obowiązkowym są algi morskie (brunatnice) będące źródłem jodu. Drożdże browarnicze to niezastąpione źródło witamin z grupy B, cynku i selenu, biotyny oraz betaglukanów. Listę obowiązkową zamyka krew czyli suszona hemoglobina lub zestaw hemoglobina + osocze.

Jeżeli nasz pies jest na diecie bez kości, obowiązkowy staje się suplement wapnia. Jeżeli ma rasowe predyspozycje lub zdiagnozowane schorzenia serca, konieczne będzie stosowanie tauryny, l-karnityny i koenzymu Q10. Jeżeli nasz pies jest bardzo aktywnym sportowcem bardzo pomocne staje się MSM (siarka organiczna). Stosowanie MSM, podobnie jak mączki z małża nowozelandzkiego korzystne będzie u psów predysponowanych lub ze zdiagnozowaną dysplazją stawów, zwyrodnieniami stawów i kręgosłupa. U psów predysponowanych do chorób nerek, lub takich, u których zdiagnozowano rozwijającą się niewydolność warto włączyć do diety olej z kryla jako źródło astaksantyny. Suszona i mielona skórka owocu dzikiej róży będzie pomocna w profilaktyce infekcji układu moczowego u suk w okresie okołocieczkowym.

Czy na BARFie trzeba podawać psu kości?

Kości są istotnym elementem diety BARF. Mają wartość odżywczą – mikro i makroelementy (przede wszystkim wapń i magnez), szpik kostny (szpik żółty to wysokoenergetyczny tłuszcz), okostna oraz części chrzęstne to bogate źródło proliny i lizyny (główne aminokwasy budujące łańcuchy kolagenowe). Kości zaspokajają potrzebę gryzienia, pozwalają zredukować stres i frustrację. Gryzienie uspokaja. Kości mają także funkcję higieniczną – gryzienie pozwala usuwać na bieżąco biofilm powstający na zębach i redukuje ryzyko powstawania płytki nazębnej.

Nie każdy jednak pies dobrze sobie radzi zarówno z gryzieniem kości jak i ich trawieniem. Przy zaburzeniach pracy żołądka i jelit, uszkodzeniach szkliwa i zębów, poważnych i bolesnych stanach zapalnych przyzębia nie zaleca się podawania kości. Nie każdy opiekun ma odwagę podawać swojemu psu kości. We wszystkich przypadkach gdy dieta jest bezkostna zaleca się suplementację wapnia przy pomocy suplementów takich jak węglan wapnia, wapń z algi czerwonej, mączka ze skorupek jaj lub cytrynian wapnia.

Czy dieta BARF jest droga?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie. W obecnych czasach wszystko niestety jest coraz droższe. Koszty, które trzeba będzie ponosić zależą od:

• tego jak duży jest pies – większe psy jedzą więcej;
• aktywności psa – im większa aktywność, tym większe zapotrzebowanie na energię i tym samym ilość pokarmu wyższa;
• stanu zdrowia psa – jeżeli mamy psa alergika, konieczne może być stosowanie bardziej wyszukanych gatunków zwierząt jak zwierzyna płowa, konina, muflon, lub egzotycznych typu kangur, lama czy renifer. Ceny takich mięs są nieporównywalnie wyższe niż w przypadku gdy mamy psa mogącego jeść wszystko. U takiego psa mamy możliwość posiłkowania się promocjami w sieciowych sklepach, a co za ty idzie obniżamy średnią cenę diety;
• niektóre schorzenia wymagają wyższych dawek niektórych suplementów (np. predyspozycja lub zdiagnozowana niewydolność nerek wymaga podwyższonej dawki nienasyconych kwasów omega 3 wysokiej jakości i wtedy butelka oleju starcza na znacznie krótszy okres). Może być także konieczność włączenia do listy obowiązkowej, suplementów dodatkowych takich jak tauryna, olej z kryla, mączka z małża. Niektóre z tych suplementów mają wysokie ceny ale ich stosowanie przynosi wiele korzyści;
• pojemności zamrażarki – im jest wyższa, tym łatwiej obniżyć ceny robiąc zakupy w hurtowniach lub małych ubojniach. Mając większe możliwości przechowywania produktów w stanie zamrożenia, bardziej skorzystamy z promocji w dużych sklepach sieciowych;
• stanu fizjologicznego – np. suka w laktacji potrzebuje nawet 300% więcej składników odżywczych;
• indywidualnych zdolności logistycznych – im szybciej znajdziemy hurtowe źródła zaopatrzenia, tym mniejsze koszty będziemy ponosić w porównaniu z sytuacją, gdy zakupy musimy robić co kilka dni w zwykłych sklepach.

Czy można karmić psa po części BARFem a po części dietą gotową?

Aby odpowiedzieć na to pytanie trzeba poruszyć dwie kwestie. Z jednej strony takie połączenie mogłoby być korzystne ponieważ nawet mała ilość świeżego, naturalnego i nie przetworzonego pokarmu stałaby się źródłem naturalnych, dobrze przyswajalnych i aktywnych metabolicznie związków odżywczych. Ponadto ostatnimi laty coraz bardziej środowisko nauki i medycyny weterynaryjnej zwraca uwagę na korzyści płynące z nawet niewielkiego dodatku produktów świeżych i nie przetworzonych (dodatek surowego mięsa i podrobów u szczeniąt redukuje w istotny sposób ryzyko alergii pokarmowych, atopii oraz enteropatii w wieku dorosłym poprzez zwiększenie różnorodności mikrobiologicznej w jelitach oraz lepsze odżywienie organizmu). Z drugiej strony układ pokarmowy tak karmionego psa nie osiąga stabilności i przestaje wydajnie pracować. Z mojego doświadczenia u wielu psów pogarsza się wydajność trawienia, pojawiają się zaburzenia skutkujące wymiotami i biegunką. Prowadzi to do niedożywienia organizmu. Taka dieta mieszana będzie także trudna do zbilansowania.

U jakich psów dieta surowa nie sprawdzi się i co można zaproponować zamiast niej?

Dieta surowa wymaga przede wszystkim poprawnie działającego układu pokarmowego. Wszelkie zaburzenia w tym obszarze wykluczają stosowanie diety surowej. Przede wszystkim mam tu na myśli enteropatie takie jak IBD, SIBO, rozległe stany zapalne na różnym tle np. infekcja patogennymi serotypami Clostridium perfringers, hemolitycznymi szczepami E. coli, ostre infekcje wirusowe czy przewlekłe infekcje pasożytnicze (przede wszystkim są to pasożyty jednokomórkowe żyjące wewnątrzkomórkowo np. Giardia intestinalis). U niektórych psów po wygaszeniu zapalenia i zregenerowaniu żołądka i jelit (usunięcie z diety alergenów pokarmowych, pasożytów czy wyleczeniu infekcji bakteryjnej lub wirusowej) możliwa jest kontynuacja diety surowej. W przypadku poważnych uszkodzeń powstałych na skutek rozległych, głębokich i długotrwałych stanów zapalnych dieta gotowana domowa będzie najlepszym wyjściem już dożywotnio. Dietę należy także zmienić z surowej na gotowaną po zabiegach chirurgicznych w obszarze żołądka i jelit a także po mechanicznych uszkodzeniach ciałami obcymi. Tutaj także najczęściej po okresie stosowania delikatnej i lekkostrawnej diety gotowanej możliwy jest powrót do diety surowej. Przeciwwskazaniem do diety surowej jest przewlekłe lub ostre zapalenie trzustki oraz stadium 3 i 4 niewydolności nerek i wątroby.

Jak nauczyć się komponować dietę BARF dla psa - gdzie szukać wiedzy i wsparcia?

Nauka oraz prowadzenie diety nie są trudne. Trzeba poznać jej zasady, ale przede wszystkim zrozumieć dlaczego należy się ich trzymać. Obecnie dostęp do informacji na temat diety BARF jest bardzo duży. Są na FB grupy poświęcone diecie, strony dietetyków specjalizujących się przede wszystkim właśnie w diecie BARF. Dobrym pomysłem jest czerpanie wiedzy z książek dostępnych w Polsce oraz szkoleń on line. Początkujący barfiarz może skorzystać także z konsultacji płatnych prowadzonych przez osoby z wieloletnim doświadczeniem (które wciąż pogłębiają wiedzę). Bardzo dobrze jest mieć zwykłe codzienne wsparcie innych barfiarzy stosujących taką dietę od dawna. Podpowiedzą jak radzić sobie z niespodziewanymi problemami, pomogą znaleźć źródła mięsa.

Istotne jest, że tak jak nie można nauczyć się prowadzić samochodu czytając na ten temat, tak w przypadku nauki stosowania diety surowej uczymy się wyłącznie w sposób praktyczny. Każdy pies jest inny i do każdego psa trzeba dopasować dietę indywidualnie. Pozornie sztywne zasady BARFa pozwalają elastycznie dopasować dietę tak, aby pasowała jak druga skóra. Proces prowadzący do uzyskania ideału czasem jest długi, pracochłonny i wymagający pokory i cierpliwości. Ale warto!