Jakie suplementy podstawowe powinny znaleźć się w diecie BARF dla kota?

Nazwa BARF to skrót od angielskich słów „Biologically Appropriate Raw Food” czyli „biologicznie odpowiednie surowe jedzenie”. Ten wywodzący się z końca XX wieku model żywieniowy cieszy się coraz większym zainteresowaniem świadomych kocich opiekunów, którzy chcieliby karmić swoje zwierzęta w sposób możliwie zbliżony do diety naturalnej.

Aby to osiągnąć w kociej misce muszą znaleźć się białka i tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, ale także odpowiednie suplementy, których obecność powoduje, że cały posiłek jest odpowiednio zbilansowany. Termin ten oznacza, że kot, jedząc mięsa zwierząt, na które w naturze nigdy by samodzielnie nie zapolował (mowa tu, oczywiście, o zwierzętach rzeźnych), nadal otrzymuje odpowiednie ilości składników, których potrzebuje. Do osiągnięcia tego stanu służą nam właśnie odpowiednie suplementy do diety BARF.

Jak bilansować kociego BARFa?

Dieta BARF dla kota powinna być bilansowana na przestrzeni jednej doby. Oznacza to, że w ciągu 24 godzin kot musi przyjąć do organizmu wszystkie składniki, których potrzebuje. Dlatego tak ważna jest dokładna dbałość o jakość BARFowych mieszanek, by nie okazało się, że któregoś elementu jest zbyt dużo, a innego za mało.

Nieprawidłowe zbilansowanie pożywienia może prowadzić do elementów takich jak niedobory, zatrucia, a nawet do złożonych problemów metabolicznych – dla przykładu: nadmiar jodu w diecie może powodować rozwój nadczynności tarczycy (szczególnie u zwierząt starszych) podczas gdy zły stosunek wapnia do fosforu może spowodować początek przewlekłej choroby nerek. Ważne są też odpowiednie ilości białka i tłuszczu w przeliczeniu na kilogram masy ciała zwierzaka na dobę – zbyt mało białka spowoduje, że mieszanka nie będzie spełniać potrzeb kota jako obligatoryjnego mięsożercy, a z kolei nadmiar tłuszczu może prowadzić do podrażnienia trzustki i obniżać smakowitość posiłku.

Co trzeba zrobić przed przestawieniem kota na dietę BARF?

Aby korzystać z diety BARF w żywieniu kotów wskazane jest odbycie odpowiednich szkoleń, które pozwolą na zrozumienie podstaw tego modelu żywienia i samodzielne układanie mieszanek. Koniecznym narzędziem jest też tzw. „Barfny kalkulator”, dostępny na forum barfnyswiat.org. Bez niego nie jesteśmy w stanie prawidłowo bilansować przepisów dbając o właściwą suplementację mieszanek. Kot to małe zwierzę z szybkim metabolizmem – jakiekolwiek odstępstwa od normy będą więc w krótkim czasie odbijać się na jego zdrowiu. Stąd serdecznie zachęcam by, przed rozpoczęciem tego modelu dietetycznego, zapoznać się z wszelkimi niezbędnymi zasadami oraz zebrać wiedzę potrzebną do bezpiecznego żywienia pupila.

Zanim przystąpimy do kompletowania suplementów i obliczania przepisów należy też koniecznie wybrać się ze zwierzakiem na badania przeglądowe. Obowiązkowe elementy diagnostyczne to: morfologia, biochemia, poszerzony jonogram oraz badanie ogólne moczu z oceną osadu. Wynika to z faktu, iż przepisy układa się pod parametry konkretnego zwierzęcia, w oparciu o kondycję jego organizmu. Dlatego też należy zapomnieć o czymś takim jak BARF gotowy. Jeśli skład pokarmu nie bierze pod uwagę wyników i potrzeb danego kota, to w zasadzie nie jest to BARF, tylko karma mrożona, bazująca na surowym mięsie. Tych dwóch kwestii nie wolno mylić. 

Suplementy podstawowe w diecie BARF dla kota

Aby rozpocząć „przygodę” z BARFem trzeba wyposażyć się w zestaw tzw. suplementów podstawowych. Bez nich nie ma mowy o przygotowaniu mieszanki, gdyż zwyczajnie nie będzie możliwości jej prawidłowego zbilansowania. Przy dobieraniu suplementacji musimy zadbać o równowagę takich elementów jak: tauryna, wapń, fosfor, żelazo, jod, sód i potas, właściwa zawartość kwasów Omega 3, Witaminy D, E i A oraz kompleks witamin z grupy B. Wszystko to możemy znaleźć w odpowiednio dedykowanych preparatach, których pojawiło się w ostatnim czasie na rynku całkiem sporo. Czemu służą konkretne suplementy? Przekonajmy się.

Suplementacja tauryny w diecie BARF

Tauryna to aminokwas siarkowy, który uczestniczy w różnorodnych procesach w organizmie. Jego najważniejsze funkcje to: korzystny wpływ na pracę i rozwój mięśnia sercowego, a także udział w prawidłowym rozwoju ośrodkowego układu nerwowego oraz siatkówki oka. Niedobór tauryny w diecie upośledza funkcje rozrodcze u kotek, a płody i organizmy małych kociąt nie rozwijają się prawidłowo (upośledzony jest m.in. wzrost). Ponadto tauryna wspomaga procesy trawienia tłuszczów pokarmowych, tworząc sole kwasów żółciowych. Inne jej właściwości to warunkowanie prawidłowego ciśnienia onkotycznego, udział w mechanizmie termoregulacji poprzez działanie hipotermiczne, nasilanie wydzielania wazopresyny i oksytocyny w części nerwowej przysadki mózgowej oraz pobudzanie receptorów GABA-ergicznych. Tauryna jest też bardzo silnym przeciwutleniaczem, chroni komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez obecność metali ciężkich (np. kadmu, miedzi czy ołowiu) a także wspomaga wchłanianie wszystkich witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K).

U kotów tauryny musi być w całości dostarczana w pokarmie, ponieważ ewolucyjnie zatraciły one umiejętność jej endogennego wytwarzania. Z drugiej strony mają na nią bardzo wysokie zapotrzebowanie gatunkowe. Obecnie zmianom ulegają normy dotyczące minimalnej zawartości tauryny w kocim żywieniu, a ostatnie wytyczne mówią o wartości minimum 800 mg/1 kg gotowego zbilansowanego produktu. Deficyt tauryny może natomiast pojawić się u zwierząt karmionych dietą z niską zawartością białka.

Co istotne tauryna jest aminokwasem, który nie podlega przedawkowaniu – jej nadmiar jest usuwany z moczem i na dzień dzisiejszy nie ma doniesień o szkodliwym wpływie na koci organizm wysokich dawek tauryny. UWAGA! Zazwyczaj tauryna występuje w formie krystalicznej, a sam proszek jest drażniący dla błon śluzowych, dlatego przed podaniem zawsze należy go rozpuścić w niewielkiej ilości wody.

Suplementacja wapnia 

Wapń to pierwiastek istotny dla zdrowia kości i zębów, który ma jednocześnie wpływ na właściwe funkcjonowanie układów mięśniowego i nerwowego oraz na procesy krwiotwórcze. Suplementy wapnia wykorzystywane są również do bilansowania i związywania nadmiaru wolnych soli fosforu – dzięki swoim właściwościom wapń zatrzymuje sole fosforu w jelicie i, po ich związaniu, pozwala na wydalenie ich nadmiaru wraz z masami kałowymi, co jest działaniem chroniącym nerki. Aby wprowadzić wapń do kociej diety mamy do wyboru kilka opcji suplementacyjnych:

• Mączka ze skorupek jaj – preparat, który w ok. 95% składa się z węglanu wapnia i ma dość wysoką przyswajalność (na poziomie ok. 90%). Istotny jest jednak stopień jego rozdrobnienia – im większe są frakcje skorupkowe, tym większe ryzyko obniżenia przyswajalności na rzecz możliwości wystąpienia mechanicznego podrażnienia w jelitach. Aby mączka ze skorupek była dobrze przez kota wykorzystywana powinna mieć konsystencję gładkiej glinki, przypominającej puder do twarzy.
  UWAGA! U kotów z silną alergią na kurczaka skorupki mogą wywoływać pogorszenie samopoczucia ze względu na drobne białkowe zanieczyszczenia w preparacie. W takim przypadku poleca się korzystanie z innych źródeł tego pierwiastka w diecie!
• Cytrynian wapnia – czyli inaczej sól wapniowa kwasu cytrynowego. Ze względu na kwaśne pH cytrynian wspomaga funkcje kwasu żołądkowego, co ma korzystny wpływ na procesy trawienne zwierząt na diecie surowej (do prawidłowego strawienia surowizny potrzebne jest jak najniższe pH w żołądku, najlepiej w okolicach 1) oraz dla kotów z tendencją do zbyt mało kwaśnego odczynu kwasów żołądkowych. Cytrynian wapnia jest bardzo wysoko przyswajalny i dobrze biodostępny (570,5 g/mol), przez co jest polecany w przypadku niedoboru wapnia w organizmie.
• Wapno z alg – w tej opcji źródłem pierwiastka są algi morskie z gatunku Lithothamnium calcareum, należące do grupy czerwonych wodorostów, zawierające czyste organiczne związki wapnia. Poza wysoką biodostępnością i dobrą wchłanialnością ten rodzaj wapnia charakteryzuje się bardzo wysoką zawartością pierwiastka w stosunku do fosforu (ok. 420:1).

Suplementacja fosforu

Fosfor znajduje się w różnych tkankach organizmu, w tym w kościach, dlatego do jego uzupełniania w diecie wykorzystuje się głównie mączkę kostną. Co istotne jest ona jednocześnie częściowo źródłem wapnia, więc należy wziąć to pod uwagę podczas bilansowania posiłków. Mączka kostna zawiera naturalne minerały i pierwiastki oraz wspomaga poprawny przebieg procesów wzrostu szkieletu i uzębienia. Mączka to łatwiejszy sposób dostarczenia tego, co w naturalnych warunkach trafiłoby do organizmu w wyniku zjadania przez kota mięsa z kością. Należy jednak pamiętać o pewnych ograniczeniach. Według najnowszych wytycznych mączka kostna powinna być obecna jedynie w diecie kotów będących w okresie wzrostu. Po zakończeniu procesu rośnięcia najlepiej zrezygnować z tego suplementu, co jest elementem działań o charakterze nefroprotekcyjnym, których celem jest obniżenie ryzyka rozwinięcia się w późniejszym wieku przewlekłej choroby nerek.

UWAGA! Stosowanie mączki kostnej jest zabronione u zwierząt wykazujących problemy nefrologiczne oraz u kotów z patologicznie podniesionym poziomem fosforu we krwi. W takim przypadku należy skontaktować się z lekarzem weterynarii lub zoodietetykiem, który pomoże w ułożeniu prawidłowej diety dla zwierzaka.

Suplementacja żelaza 

W suplementacji tego pierwiastka mamy od jakiegoś czasu do wyboru dwa preparaty: suszoną hemoglobinę wołowa lub wieprzową. Mogą być one dodatkowo uzupełniane osoczem (odpowiednio: wołowym lub wieprzowym), które zazwyczaj podaje się w proporcjach 1:4 względem hemoglobiny. Osocze pomaga w redukcji niedoborów, które pojawiają się w mięsie w wyniku jego skrwawiania podczas uboju oraz poleca się je jako element wspomagający u pacjentów z anemią.

• Hemoglobina (czy to wołowa czy wieprzowa) jest rekomendowana szczególnie dla kotów młodych i rosnących, zwierząt w okresie rekonwalescencji pozabiegowej, dla osobników starszych oraz ze stwierdzoną anemią. Jest ona, podobnie jak osocze, źródłem organicznego wysokoprzyswajalnego białka bogatego w lizynę i treoninę, przez co wzmacnia naturalną odporność organizmu, poprawia homeostazę układu nerwowego, wpływa na produkcję elastyny i kolagenu, dba o właściwe nawodnienie powłok skórnych, zmniejsza zmęczenie psychiczne, reguluje transport pokarmu w organizmie oraz wzmacnia szkliwo, poprawia gospodarkę tłuszczową i normalizuje pracę tarczycy. Kwestia wyboru hemoglobiny wołowej lub wieprzowej to często decyzja opierająca się na preferencjach smakowych kota – korzystnie jest wybrać ten produkt, który zwierzak zjada z większym entuzjazmem.
• Osocze jest stosowane jako źródło wysokostrawnego białka wykazującego właściwości biofunkcyjne z immunoglobulinami, glikoproteinami i składnikami mineralnymi, co stymuluje naturalną odporność organizmu. Ponadto obecność osocza w diecie korzystnie oddziałuje na pracę jelit, redukuje stany zapalne i pomaga w wydalaniu tzw. „złych bakterii” z kałem. Osocze jest źródłem hemowego, 4-wartościowego, dobrze przyswajalnego żelaza, pierwiastków (sód, potas, chlor, wapń, magnez), mikro i makroelementów oraz witamin. Jego dodatek jest polecany dodatkowo w okresie odstawienia od matki, w czasie zmian modeli dietetycznych oraz w przypadku pojawienia się biegunek i problemów jelitowych (ze względu na właściwości związywania wody w jelicie).

Suplement jodu

Najpopularniejszym suplementem tego pierwiastka w diecie BARF jest mączka z alg morskich (głównie Ascophyllum nodosum). Poza tą podstawową funkcją ma też ona wiele innych zalet dietetycznych: jest bogatym źródłem organicznych witamin, minerałów i pierwiastków śladowych o wysokiej przyswajalności. Ponadto algi pomagają w regulacji pracy układu nerwowego, wspomagają leczenia alergii, regulację procesów trawiennych, poprawę odporności oraz mają korzystny wpływ na układ ruchu (kości, stawy, ścięgna).

Niektórzy opiekunowie zwracają też uwagę na bakteriobójcze właściwości alg brunatnych, które pomagają w hamowaniu procesu narastania płytki bakteryjnej w jamie ustnej zwierząt, co redukuje proces wytwarzania się kamienia nazębnego (niestety ten efekt jest wysoce osobniczy i nie ma gwarancji, że pojawi się u każdego zwierzaka, w którego diecie znajdzie się ten suplement). Ze względu na wysoką zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych i kwasu foliowego, algi są polecane do profilaktyki wielu schorzeń, w tym chorób nowotworowych, trzeba jednak pamiętać o tym, by nie przekraczać norm jodu w codziennym żywieniu. 

UWAGA! U zwierząt dojrzałych i starszych (powyżej 10-12 roku życia) ilość alg w pożywieniu powinna być uzależniona od stanu ich zdrowia, a u kotów z rozwiniętą nadczynnością tarczycy zdarza się, że należy całkowicie zrezygnować z tego suplementu w mieszance.

Suplementacja sodu

Do jego uzupełnienia w diecie BARF używa się najczęściej soli niejodowanej. Bilansując mieszankę trzeba dbać, by sód pozostawał w odpowiedniej równowadze z potasem (tak samo ma się kwestia odpowiednich proporcji pomiędzy wapniem a fosforem). Wykorzystując sól w diecie BARF należy wybierać produkty niejodowane, ponieważ zawartość jodu uzupełniania jest przez algi, unikamy więc podawania go z dwóch źródeł. 

UWAGA! Dodatkowe, doraźne dosalanie jedzenia w celu zmuszenia kota do pobierania dodatkowych porcji wody jest rozwiązaniem wysoce niewłaściwym, które może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia – zwłaszcza w przypadku zwierząt z problemami kardiologicznymi i nefrologicznymi.

Suplementacja kwasów Omega 3 

Ich dodatek do diety jest bardzo ważny, ponieważ w mięsie zwierząt hodowanych przemysłowo występuje zdecydowany niedobór grupy Omega 3 na rzecz grupy Omega 6. Dlatego też muszą być one dodatkowo dostarczane z zewnątrz.
W grupie Omega 3 najważniejsze są kwasy Eikozapentaenowy (EPA) i Dokozahesaenowy (DHA), które działają przeciwzapalnie, przeciwnowotworowo i przeciwalergicznie. Ponadto kwas DHA jest niezbędny do prawidłowego rozwoju siatkówki oka i tkanki nerwowej (jego zwiększona ilość podnosi zdolność uczenia się). Zapotrzebowanie kota na kwasy Omega 3 oblicza się według wzoru: 30 mg EPA/1 kg m.c. kota/24h.

Podawanie kwasów Omega 3 jest zalecane szczególnie w okresie ciąży i połogu, a także w celu poprawy metabolizmu, odporności, układu sercowo-naczyniowego oraz jakości skóry i sierści. Ponadto suplementacja kwasami Omega 3 spowalnia rozwój choroby zwyrodnieniowej stawów i zmniejsza objawy chorób skóry, którym towarzyszy świąd.

Oleje Omega 3 pozyskuje się przede wszystkim z ryb – wśród dobrych i prawidłowo przyswajalnych produktów z tej grupy można wymienić m.in:

• Oleje z dzikiego łososia i ryb łososiowatych,
• Preparaty zawierające wysyntetyzowane frakcje rybnych olejów Omega3,
• Oleje z kryla antarktycznego – w odróżnieniu od złocistych w kolorze olejów rybnych olej z kryla ma zabarwienie bardziej czerwone. Jest to efekt obecności astaksantyny – barwnika będącego jednocześnie bardzo silnym przeciwutleniaczem. Astaksantyna ma bardzo korzystne działanie na organizm: wspomaga wzrok, przyspiesza regenerację tkanek, łagodzi stany zapalne i wspomaga produkcję limfocytów.

Oleje Omega 3 są szczególnie polecane dla zwierząt starszych, zwierząt z chorobami nerek i wątroby (uwaga na bilans tłuszczy w diecie!) i przy chorobach układu nerwowego.

Suplementacja witaminy D

Najpopularniejszym suplementem tej witaminy jest olej z wątroby dorsza. Jej odpowiedni udział w diecie zapobiega m.in. rozwojowi krzywicy u zwierząt w okresie wzrostu, wpływa korzystnie na stan skóry i sierści oraz na układ kostny, wspomaga regenerację tkanek (w tym tkanki kostnej i chrzęstnej), działa przeciwnowotworowo, reguluje wydzielanie insuliny, wpływa na układy nerwowy i mięśniowy oraz na szpik kostny, jak również ma silne działanie metaboliczne w wielu tkankach (w tym w przytarczycach, sercu oraz jajnikach). Niedobory witaminy D w diecie mogą wpływać niekorzystnie m.in. na przemiany wapniowo-fosforowe. Innymi źródłami witaminy D w diecie mogą być:

• tran – w przypadku podawania kotom tranu należy zwracać szczególną na ilość jednostek witaminy w preparacie oraz na jego czystość i pochodzenie,
• olej z dzikiego łososia – jest on jednocześnie częściowo suplementem kwasów Omega 3, dlatego zawsze należy wówczas odpowiednio przeliczyć ilość omeg tak, by ich podaż w mieszance zgadzała się z indywidualnym zapotrzebowanie dobowym kota.

Zasady łączenia olejów w mieszance BARF dla kota

• Olej Omega 3 + olej z wątroby dorsza (wit. D) = ok
• Olej Omega 3 + olej z dzikiego łososia (wit. D) = ok (z przeliczeniem ilości omeg)
• Olej z dzikiego łososia (wit. D) + olej z wątroby dorsza (wit. D) – NIE! Takim połączeniem doprowadzimy do nadpodaży witaminy D przy jednoczesnym niedoborze kwasów Omega 3

Suplementacja witamin z grupy B 

Wprowadza się je do diety jako kompleks zawarty w suszonych drożdżach browarniczych nieaktywnych. Należy koniecznie pilnować tego by drożdże były nieaktywne, gdyż w przeciwnym razie w przewodzie pokarmowym kota mogłoby dojść do niekorzystnych procesów fermentacyjnych. Drożdże (Saccharomyces cerevisiae) cechuje wysoka zawartość witamin z grupy B, ale też białek, aminokwasów oraz związków mineralnych takich jak cynk, fosfor, magnez, selen czy chrom. Dzięki temu mają one pozytywny wpływ na stan skóry i sierści, pracę układu nerwowego oraz na rozwój i utrzymanie właściwej mikroflory przewodu pokarmowego. Poza tym udział drożdży w diecie wspomaga układ odpornościowy organizmu, a także może poprawiać smakowitość pokarmów.

UWAGA! Ponieważ drożdże są kompleksem nie pozwalają na precyzyjną suplementację konkretnej witaminy z grupy B (np. wit. B12). Aby uzyskać taki efekt konieczne jest wprowadzenie odrębnego dedykowane preparatu, a cały proces powinien odbywać się pod kontrolą lekarza weterynarii.

Suplementacja witaminy A

W diecie BARF jej źródłem jest w pierwszej kolejności z wątroba, w której jest ona w naturalny sposób kumulowana i skąd jest też bardzo łatwo przyswajana. Koty muszą otrzymywać ją w postaci formy aktywnej, ponieważ nie posiadają zdolności przekształcania beta-karotenu w retinol. Dokładny udział wątroby w mieszance wylicza Barfny Kalkulator, a ilość tego składnika różni się w zależności od jego gatunkowego pochodzenia. 

Suplementacja witaminy E

Rola witaminy E jest bardzo szeroka: jest silnym przeciwutleniaczem chroniącym błony komórkowe przed uszkodzeniami wywoływanymi przez wolne rodniki, hamuje procesy oksydacyjne tłuszczów, bierze udział w regulacji procesów krzepnięcia krwi, wpływa na pracę układu nerwowego, wydolność mięśni jakość nasienia i gonad oraz na rozwój płodów w czasie ciąży. Wpływa też na kondycję skóry, współtworzy włókna mięśniowe i kolagenowe oraz współtworzy naczynia krwionośne. Dlatego też regularne dostarczanie jej w odpowiednich dawkach jest niezbędne.

Żółtko jaja 

To również jeden z suplementów naturalnych, bardzo istotny dla właściwego zbilansowania mieszanki. Zawiera witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, kwasy Omega 3, witaminy z grupy B oraz żelazo. Ponadto jego żółty barwnik, luteina, wspomaga sprawność i kondycję mózgu oraz dba o kondycję siatkówki oka i jest silnym przeciwutleniaczem. Dodatkowo aminokwasy znajdujące się w żółtku jajka mają działanie antybakteryjne, a całościowo ten składnik diety poprawia też kondycję skóry i jakość okrywy włosowej.

W diecie BARF najczęściej korzysta się z żółtek kurzych lub przepiórczych w postaci surowej, jednak na rynku dostępne są też żółtka suszone. Przelicznik wynosi wtedy 8g żółtka suszonego jako odpowiednik 1 surowego żółtka kurzego.

Podsumowanie

Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że zbilansowanie BARFnej mieszanki dla kota brzmi jak czarna magia, to jednak w rzeczywistości nie jest to wcale takie straszne. Trzeba natomiast świadomie przyswoić sobie odpowiednie podstawy, zebrać wiedzę, wyposażyć się w narzędzia a potem spokojnie zacząć działać. Bo w końcu nawet najtrudniejsza podróż zaczyna się zawsze od pierwszego kroku, do którego ja sama, jako szczęśliwa opiekunka BARFnych kotów, serdecznie zachęcam!

Wszystkie zdjęcia pochodzą z prywatnego archiwum autorki.