Profilaktyka zdrowotna u szczeniąt – jak uchronić psiego malucha przed chorobami?

Przyjęcie do domu szczeniaka to nie tylko wielka radość dla domowników, ale przede wszystkim ogromna odpowiedzialność. Obowiązkiem każdego opiekuna – oprócz zaspokajania podstawowych potrzeb szczenięcia – jest zapewnienie mu odpowiedniej i stałej opieki lekarskiej, której kluczowym elementem jest profilaktyka zdrowotna. Na czym polega i dlaczego jest tak ważna dla prawidłowego rozwoju szczeniąt? Odpowiedzi na to pytania znajdziesz w poniższym artykule. 

Na czym polega profilaktyka zdrowotna szczeniąt?

Nic tak skutecznie nie uchroni przed negatywnymi skutkami niepożądanych chorób jak zapobieganie ich wystąpieniu – i w tym tkwi sedno profilaktyki zdrowotnej. Są to zatem wszystkie czynności i działania, których zadaniem jest uniemożliwienie rozwoju choroby bądź wczesne jej wykrycie i odpowiednio szybkie wdrożenie celowanego leczenia. 

Profilaktyka zdrowotna ma szczególne znaczenie wśród szczeniąt, których mechanizmy obronne na patogeny są wciąż w fazie rozwoju. Oznacza to, że przebieg pewnych chorób może być gwałtowniejszy i wiązać się z poważniejszymi skutkami niż u psów dorosłych.

W celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia chorób u młodych psów warto zaznajomić się z trzema głównymi filarami profilaktyki zdrowotnej:

• odrobaczanie, czyli ochrona przed pasożytami wewnętrznymi
• ochrona przed pasożytami zewnętrznymi
• szczepienia 

Kolejny istotny punkt stanowią regularne badania przeglądowe szczeniaka, które powinny być przeprowadzane przez lekarza weterynarii przed każdym szczepieniem i pozwalają na wykrycie wszelkich nieprawidłowości w rozwoju. Ponadto niektóre rasy wykazują predyspozycję do wystąpienia pewnych chorób wrodzonych i w przypadku takich psów warto wykonać odpowiednie badania już we wczesnym wieku. 

Więcej na temat badań profilaktycznych znajdziesz w artykule "Jakie badania profilaktyczne należy wykonywać u psa?"

Ochrona przed pasożytami wewnętrznymi, czyli jak i kiedy należy odrobaczyć szczeniaka?

Pod hasłem pasożytów wewnętrznych, inaczej zwanych endopasożytami, kryją się wszelkie pasożyty mające zdolność żerowania w organizmie psa. Wśród nich można wyróżnić pasożyty jelitowe (tasiemce, glisty, tęgoryjce, włosogłówki, pierwotniaki), jak i pozajelitowe (nicienie płucne, nicienie sercowe). U szczeniąt najczęściej spotykanym pasożytem jest glista psia Toxocara canis oraz lamblia jelitowa Giardia lamblia.

Ochrona przed robaczycą polega na regularnym odrobaczaniu, czyli cyklicznym podawaniu preparatów o działaniu bójczym wobec pasożytów wewnętrznych. Warto zaznaczyć, że środki te wykazują swoje działanie jedynie w momencie podania i nie chronią przed kolejnym zarażeniem. 

Zakłada się, że około 80% psich noworodków rodzi się zarażonych endopasożytami. Do infestacji (zarażenia) może dojść w okresie płodowym przez łożysko lub tuż po narodzeniu poprzez picie mleka od zarażonej matki. Kwarantanna obowiązująca przez pierwsze tygodnie życia szczeniaka niestety nie zmniejsza ryzyka zarażenia, bowiem niewidoczne gołym okiem jaja pasożytów mogą zostać wniesione do domu na butach czy ubraniach nieświadomych właścicieli. 

Schemat odrobaczania szczeniaka

Według ESCCAP, czyli Europejskiej Rady Konsultacyjnej do spraw Parazytoz Zwierząt Towarzyszących, pierwsze odrobaczanie powinno odbyć się w wieku 2. tygodni, a następnie być powtarzane co 2 tygodnie do momentu odstawienia od matki, czyli do około 8. tygodnia życia. 

Po tym czasie zaleca się podawanie środków odrobaczających raz na miesiąc aż do ukończenia 6. miesiąca życia przez szczeniaka, a następnie co 3 miesiące. Niekiedy zdarza się, że konieczne jest powtórzenie odrobaczania – taka sytuacja ma miejsce w przypadku stwierdzeniu dużej inwazji pasożytniczej, gdy podanie jednej tabletki nie wystarcza. 

Podczas kalendarza szczepień wieku szczenięcego warto trzymać się zasady, aby środki przeciwpasożytnicze podawać tydzień przed planowanym szczepieniem. Dzięki temu można mieć pewność, że szczenię nie jest zarobaczone i może bez obaw zostać zaszczepione, o ile nie występują ku temu inne przeciwwskazania.

Jak rozpoznać, że szczeniak jest zarobaczony?

Ostatecznym rozpoznaniem potwierdzającym obecność endopasożytów jest pozytywny wynik badania kału. Jednak z różnych względów przeprowadzenie takiego badania nie zawsze jest możliwe, bywa też nieskuteczne. Zatem w jaki sposób rozpoznać, że szczenię jest zarobaczone?

Nasilenie objawów w dużej mierze zależy od wieku psa i jego kondycji zdrowotnej, jak również od stopnia inwazji pasożytniczej. Do najczęściej obserwowanych symptomów należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, takie jak biegunka (często z domieszką śluzu i/lub krwi), wymioty, wzdęcia i ból brzuszka, niejednokrotnie w towarzystwie pogorszającego się stanu okrywy włosowej i problemów ze strony układu oddechowego. Szczenię może stać się apatyczne i niechętne do zabawy, może również saneczkować, czyli wykonywać charakterystyczne tarcie okolicą odbytu o podłoże. Nierzadko w kale zarobaczonych szczeniąt obserwuje się widoczne gołym okiem dorosłe postacie pasożytów, których kształt i wielkość może stanowić cenną wskazówkę w rozpoznaniu pasożyta - glisty przypominają zawinięty makaron vermicelli, natomiast człony tasiemca wyglądają jak ziarenka białego ryżu.

Przy silnej inwazji pasożytniczej dochodzi do spadku ogólnej kondycji - szczenię traci na wadze, jest słabe, ma obniżoną odporność. Może dojść do anemii i hipoglikemii, a w gorszych przypadkach do letargu, objawów neurologicznych, całkowitej niedrożności jelit, a nawet do śmierci. 

Więcej na temat odrobaczania psów przeczytasz w artykule "Jak prawidłowo odrobaczyć psa?".

Ochrona przed pasożytami zewnętrznymi, czyli jak zabezpieczyć szczeniaka przed pchłami i kleszczami?

W przypadku ochrony przed pasożytami zewnętrznymi – tzw. ektopasożytami, do których należą kleszcze, pchły, wszoły, nużeńce i świerzbowce – mowa przede wszystkim o zabezpieczeniu przeciwko kleszczom i pchłom, które polega na podaniu środków oddziałujących toksycznie wobec tych niechcianych pasażerów na gapę. 

Warto zaznaczyć, że większość preparatów wykazuje działanie bójcze, a nie odstraszające. Zatem warunkiem zadziałania produktu jest wbicie się kleszcza w skórę psa i pobranie wraz z krwią substancji toksycznej uwalnianej z preparatu. Takie kleszcze obumierają i zazwyczaj same odpadają, nie stanowiąc zagrożenia dla zdrowia zwierzęcia.

Kiedy rozpocząć ochronę przeciw pasożytom zewnętrznym u szczeniaka?

Znaczna część preparatów jest przeznaczona do stosowania u szczeniąt, które ukończyły 8. tydzień życia. W przypadku konieczności zastosowania produktu u młodszych psów należy skonsultować się z lekarzem weterynarii w celu oceny bilansu korzyści i strat wynikających z podania takiego preparatu. 

W momencie wykazania obecności pcheł widocznych gołym okiem na sierści psa czy świerzbowca w badaniu mikroskopowym materiału pobranego z zainfekowanej skóry, podanie preparatu bójczego wobec pasożytów zewnętrznych staje się absolutnym musem. 

Natomiast w przypadku profilaktyki zdrowotnej – mając na uwadze przede wszystkim ochronę przed kleszczami – zaleca się rozpoczęcie podawania preparatów wraz z końcem kwarantanny, kiedy to szczeniak rozpoczyna swoje pierwsze spacery i staje się bardziej narażony na atak ze strony kleszczy, czyli mniej więcej w 13-15. tygodniu życia.

Jak często zabezpieczać szczeniaka przed ektopasożytami?

Na rynku dostępny jest szeroki wybór produktów przeciwko pasożytom zewnętrznym, które różnią się od siebie nie tylko substancją czynną i spektrum, ale również długością działania. Niektóre zabezpieczają psa przez okres 4-5 tygodni, inne przez 3 miesiące, a jeszcze inne nawet do 8 miesięcy. Co ważne, preparaty te wykazują przedłużone działanie, a więc w sposób nieprzerwany chronią przed inwazją kleszczy i pcheł przez okres deklarowany przez producenta. Zatem częstotliwość ich podawania uzależniona jest od długości ich działania.

Wbrew obiegowej opinii zaleca się, aby ochrona przeciwpasożytnicza odbywała się przez cały rok, a nie tylko w okresie od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Co prawda aktywność kleszczy jest wówczas największa, jednak pajęczaki te mogą pojawić się także w zimie, gdy tylko temperatura osiągnie lub przekroczy 5 stopni Celsjusza, Natomiast pchły mogą żerować niezależnie od pory roku, a zwłaszcza w okresach, gdy jest ciepło i wilgotno.

Więcej na temat ochrony przeciwpasożytniczej psów znajdziesz w artykule "Kleszcze, pchły i inne pasożyty zewnętrzne jak ochronić przed nimi Twojego pupila?"

Jaką preparat przeciwpasożytniczy wybrać dla szczeniaka?

Za skuteczność preparatu przeciwko pasożytom odpowiada nie tylko stężenie zawartej substancji czynnej, ale również odpowiednie jego podanie. Należy się ściśle kierować zaleceniami producenta, a w razie wątpliwości konsultować się z lekarzem weterynarii.

Szczególna ostrożność zalecana jest u właścicieli opiekujących się rasami predysponowanymi do mutacji genu MDR1 (np. Border Collie, Owczarek Australijski, Whippet), u których istnieje ryzyko wystąpienia objawów neurologicznych po podaniu niektórych leków przeciwpasożytniczych. 

Preparaty na pasożyty wewnętrzne odpowiednie dla szczeniaka

Przez pierwsze tygodnie życia dieta szczenięcia oparta jest wyłącznie na mleku matki, a jego przewód pokarmowy nie jest przystosowany do trawienia pokarmów stałych. Zatem bardzo młode szczenięta najbezpieczniej odrobaczać środkami w postaci płynu lub past, co zapobiega zakrztuszeniu i zapewnia wchłonięcie całej dawki substancji czynnej przez jelita. 

U starszych szczeniąt żywionych pokarmem stałym można sięgnąć po preparaty odrobaczające w formie tabletek dobranych odpowiednio do wagi pieska (np. Cestal Plus, Drontal, Vet Agro Inpar). Po odrobaczaniu należy obserwować psa przez kilka godzin, gdyż w razie wystąpienia wymiotów konieczne jest powtórne podanie środka odrobaczającego. 

Preparaty na pasożyty zewnętrzne odpowiednie dla szczeniaka

U bardzo młodych szczeniąt najbezpieczniejszych środkiem są spraye do rozpylenia na sierści (np. Fiprex), które zabijają pasożyty bytujące na skórze. Po osiągnięciu przez szczenię wieku 8.tygodni można sięgnąć po preparaty w formie tabletek (np. AdTab, FrontPro), kropli na kark tzw. spot-on (np. Fiprex, Frontline, Advantix) lub obroży (np. Foresto). 

U szczeniąt zaleca się podawanie preparatów działających nie dłużej niż 4-5 tygodni. Jest to uzasadnione tym, że wszelkie środki przeciwpasożytnicze wykazują skuteczność wyłącznie u psów mieszczących się w konkretnym przedziale wagowym. W przypadku szczeniąt, które stale się rozwijają i przybierają na masie, istnieje ryzyko, że widełki te zostaną przekroczone i wówczas ochrona przeciw pasożytom przestanie działać. Dlatego bezpieczniej wybierać produkty, które są podawane w krótszych odstępach czasu i dobierane według aktualnej wagi szczenięcia.  

Kalendarz szczepień wieku szczenięcego, czyli kiedy szczepić szczeniaka?

Program szczepień jest ustalany indywidualnie przez lekarza weterynarii i zależy od wieku szczenięcia oraz jego statusu immunologicznego. Szczepiąc, zabezpieczamy psa przed groźnymi chorobami, takimi jak nosówka, parwowiroza, kaszel kenelowy, choroba Rubartha, koronawiroza, leptospiroza oraz wścieklizna. Szczepienia nie chronią całkowicie przed zarażeniem, ale w znacznym stopniu łagodzą przebieg ewentualnej choroby. 

Według WASAVA, czyli Światowego Stowarzyszenia Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt, pierwsze szczepienie przeciwko chorobom zakaźnym powinno odbyć się w wieku 6-7. tygodni. Szczepienia we wcześniejszych wieku nie są zalecane ze względu na obecność we krwi przeciwciał matczynych przekazywanych szczeniętom wraz z mlekiem matki, które mogą niwelować działanie szczepionki. 

Kolejne dwa szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym przypadają odpowiednio na wiek około 9.tygodni oraz 12-14. tygodni. W razie potrzeby lekarz może zalecić dodatkowe szczepienia przeciwko koronawirozie i leptospirozie. Szczepienie przeciwko wściekliźnie jest szczepieniem obowiązkowym i odbywa się zazwyczaj w wieku 15-16. tygodni. Zatem kalendarz szczepień wieku szczenięcego składa się z 4 dawek szczepień podanych w odstępach 2-4 tygodniowych, co przedstawia poniższa rozpiska. Szczepienia przypominające odbywają się po roku. 

I SZCZEPIENIE 

• 6-7 tydzień życia 
• szczepienie przeciwko nosówce i parwowirozie

II SZCZEPIENIE 

• 9-10 tydzień życia 
• szczepienie przeciwko nosówce, parwowirozie, kaszlu kenelowemu i chorobie Rubartha

III SZCZEPIENIE 

• 12-13 tydzień życia 
• szczepienie przeciwko nosówce, parwowirozie, kaszlu kenelowemu i chorobie Rubartha

IV SZCZEPIENIE 

• 15-16 tydzień życia 
• szczepienie przeciwko wściekliźnie

Kwarantanna czy socjalizacja - jak je połączyć u szczeniaka?

To odwieczne pytanie spędza sen z powiek wielu opiekunom psich maluszków. Zarówno zachowanie kwarantanny, jak i przeprowadzenie procesu socjalizacji stanowią fundament dla prawidłowego rozwoju szczenięcia.  

Kwarantanna polega na izolacji szczeniaka od otoczenia zewnętrznego, zwłaszcza miejsc, w których przebywają inne psy i ich odchody. Celem kwarantanny jest ochrona przed chorobotwórczymi zarazkami i lekarze weterynarii zalecają jej zakończenie dopiero po 1-2 tygodniach od dnia ostatniego szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym. 

Co wówczas z procesem socjalizacji? Wszak wiek szczenięcy jest najlepszym okresem na naukę pożądanych zachowań, kiedy to pies jest wyjątkowo podatny na stosowane bodźce. Ponadto budowanie pozytywnych relacji z ludźmi i innymi zwierzętami oraz przyzwyczajanie do środowiska zewnętrznego kształtuje charakter psa i wpływa na jego funkcjonowanie w dorosłym życiu. 

Na szczęście konieczność kwarantanny nie oznacza całkowitego braku socjalizacji. W warunkach domowych nie ograniczaj szczeniakowi kontaktu z ludźmi, w tym również z dziećmi – przyzwyczajaj przede wszystkim do głosu i dotyku, zwłaszcza uszu, noska, okolic oczu czy łapek. Są to jedne z wrażliwszych okolic ciała psów, a zapoznanie się z ich dotykiem z pewnością ułatwi badanie w lecznicy weterynaryjnej. 

Nie bój się głośnych odgłosów w domu takich jak dźwięk suszarki, odkurzacza, pralki czy telewizora - przywyknięcie szczeniaka do tego typu dźwięków ułatwi zderzenie z hałasami z zewnątrz podczas pierwszego spaceru. Wynoszenie szczeniaka na dwór na rękach czy jazda samochodem również stanowią pewną formę socjalizacji -  chociażby z nowymi widokami, odgłosami, zapachami. Dozwolone jest witanie z psami, ale wyłącznie tymi, które są regularnie odrobaczane, szczepione i nie stanowią zagrożenia dla szczenięcia. 

Pamiętaj, że socjalizacja powinna być oparta na pozytywnych doświadczeniach bez wymuszania i karania, a każde dobre zachowanie powinno być nagrodzone np. smaczkiem. 

Więcej na temat zasad socjalizacji szczeniaka znajdziesz w artykule "Z czym warto zapoznać szczeniaka w okresie socjalizacji i jak zrobić to prawidłowo?"

Dlaczego profilaktyka zdrowotna jest tak ważna?

Profilaktyka zdrowotna zapewnia szczeniakowi prawidłowy rozwój i dobry start w dorosłe życie. 

• Kalendarz szczepień przeprowadzony w sposób prawidłowy zwiększa odporność szczeniąt przeciwko groźnym chorobom zakaźnym i chroni przed ich poważnymi skutkami. Na zachorowanie najbardziej narażone są młode psy, a w przypadku szczeniąt nieszczepionych może skończyć się nawet śmiercią. 
• Robaczyca, czyli zarażenie pasożytami wewnętrznymi, przebiega u szczeniąt w sposób gwałtowniejszy w porównaniu do psów dorosłych, niosąc za sobą ryzyko ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Dzięki regularnemu odrobaczaniu dbamy nie tylko o zdrowie pupila, ale również swoje i swojej rodziny, gdyż endopasożyty są w stanie zarazić człowieka.
• Natomiast pasożyty zewnętrzne przyczyniają się nie tylko do rozwoju chorób skórnych (tzw. dermatoz), odczynów zapalnych po ugryzieniach, APZS (czyli alergicznego pchlego zapalenia skóry), ale przede wszystkim mogą być wektorami poważnych chorób - kleszcze są nosicielami babeszjozy, boreliozy, anaplazmozy i ehrlichiozy, z kolei pchły i wszoły mogą przenosić jaja tasiemca psiego.